آزمایشهای روتین بارداری

آزمایشهای روتین بارداری

که یک دوره منحصر به فرد در زندگی و بدن یک زن است. بدن مادر تغییرات زیادی را تجربه می کند. پزشک سلامت مادر و جنین را در طول بارداری بررسی می کند. پزشک آزمایشهای روتین بارداری را برای پایش سلامت مادر و جنین درخواست می دهند. برخی از آزمایشات در طول بارداری تکرار خواهد شد. برخی از مادران ممکن است با توجه سن، سابقه بیماری شخصی یا خانوادگی، تعداد بارداری ها، قومیت و نتایج آزمایش‌های قبلی آزمایشات بیشتری را در طول بارداری انجام دهند. آزمایشهای روتین بارداری، در دقیق ترین آزمایشگاه کرج انجام شده، امکان خونگیری در منزل نیز برای رفاه حال مادران عزیز برقرار است.

آزمایشهای روتین بارداری چیست؟

این آزمایشها بخش مهمی از مراقبت های بارداری است و به مادر کمک می کند تا از سلامت خود و جنین اطمینان پیدا کند. انواع مختلفی از آزمایش ها، از جمله آزمایش خون، آزمایش ادرار و سونوگرافی برای بررسی جنبه های مختلف سلامتی مادر و جنین استفاده می شود. برخی از آزمایش ها برای همه توصیه می شود، در حالی که برخی دیگر فقط برای زنانی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به یک بیماری خاص هستند، ارائه می شود.

برخی از آزمایش های قبل از زایمان، آزمایش های غربالگری هستند. آزمایش های غربالگری برای ارزیابی احتمال ابتلای مادر یا جنین به یک بیماری خاص طراحی شده اند. اگر در یک آزمایش غربالگری نتیجه پرخطری دریافت شود، ممکن است به انجام یک آزمایش تشخیصی نیاز باشد که می تواند به طور قطعی وجود بیماری در جنین را ثابت کند.

کدام آزمایش ها قبل از زایمان در طول دوران بارداری انجام می شود؟

انواع مختلفی از آزمایش ها در زمان های مختلف در طول دوران بارداری انجام می شود، از جمله آزمایش خون، آزمایش ادرار، سونوگرافی و آزمایش های غربالگری.

اولین آزمایشی که مادر انجام  می دهد آزمایش تایید بارداری است.

آزمایش بارداری یا هورمون (hCG)

در صورت شک به بارداری، یا اگر آزمایش بارداری توسط پزشک انجام نشده (به عنوان مثال، با نوارهای ادراری تشخیص بارداری و در خانه انجام شده است)، ممکن است آزمایش بارداری هورمون (hCG) برای تایید بارداری درخواست شود.

گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) هورمون است که در بارداری توسط جفت تولید می شود. میزان hCG تولید شده در دوران بارداری در سه ماهه اول بارداری (هفته های 10-8) به طور پیوسته افزایش می یابد و در هفته دهم پس از آخرین قاعدگی به اوج خود می رسد.

مهمترین ویژگی hCG در سه ماهه اول این است که سطوح آن اساساً باید هر دو یا سه روز دو برابر شود. اگر سطح hCG به طور معمول افزایش نمی یابد، ممکن است حاملگی خارج رحمی یا حاملگی غیرطبیعی داخل رحمی  رخ داده باشد. حاملگی خارج رحمی ممکن است یک اورژانس در پزشکی است، بنابراین پزشکان ممکن است سونوگرافی واژینال را در بیمارانی که hCG آنها به طور مناسب افزایش نمی یابد، انجام دهند تا از وجود ساک بارداری در داخل رحم اطمینان حاصل کنند.

در سه ماهه اول بارداری چه آزمایش هایی انجام می شود؟

انجام آزمایشهای روتین بارداری برای بررسی وضعیت سلامت مادر ضروری است. در آزمایش‌‌های روتین بارداری، عموما پزشکان آزمایش های زیر را درخواست می کنند:

• شمارش گلبول‌ها یا آزمایش cbc و بررسی هموگلوبین خون
• آزمایش قند خون
• آزمایش های بررسی عملکرد غده تیروئید
• آزمایش ایدز، هپاتیت B و دیگر بیماری‌‌های آمیزشی
• تعیین گروه خون پدر برای تعیین rh
• آزمایش ادرار
• تست کومبس غیرمستقیم در مادران rh منفی
• پاپ اسمیر و HPV
• آنتی بادی سرخچه

آزمایش CBC و تعیین گروه خونی

خون از سه نوع سلول که در مایعی به نام پلاسما  شناور هستند، تشکیل شده است: گلبولهای قرمز (RBC) ، گلبولهای سفید خون (WBC) و پلاکتها (PLT). برای تشخیص و پیشگیری از برخی مشکلات، آزمایش CBC قبل از بارداری، در ابتدای بارداری و یک یا چند بار در طول دوران بارداری انجام می شود. اولین نتیجه این آزمایش را می توان با نتایج بعدی مقایسه کرد.

گلبولهای قرمز حاوی هموگلوبین هستند. هموگلوبین به اکسیژن در ریه ها متصل می شود وآن را به سراسر بدن منتقل می کند. در دوران بارداری، هموگلوبین مادر باید اکسیژن کافی را برای برآوردن نیازهای مادر و جنین منتقل کند. اگر مادر هموگلوبین کافی نداشته باشد، به کم خونی مبتلا شده است.

بسیاری از مادران باردار درجاتی از کم خونی را تجربه خواهند کرد.

گلبول های سفید خون از بدن در برابر عفونت ها محافظت می کند. ارزیابی WBC یا گلبول های سفید در دوران بارداری می تواند به تشخیص عفونت ها کمک کند تا قبل از ایجاد مشکلات قابل توجه در مادر یا نوزاد، درمان انجام شود.

پلاکت ها نوعی از سلول های خونی هستند که به تشکیل لخته برای توقف خونریزی کمک می کنند. زنانی که تعداد پلاکت آنها پایین است یا پلاکت هایی دارند که عملکرد مناسبی برای تشکیل لخته ندارند، در معرض خطر خونریزی تهدید کننده زندگی در هنگام زایمان هستند.

معمولاً آزمایش تعیین گروه خونی نیز در سه ماهه اول انجام می شود.

تعیین گروه خون در دوران بارداری بسیار مهم است زیرا گروه خون مادر و جنین ممکن است ناسازگار باشد. به عنوان مثال، اگر مادر Rh منفی است اما پدر Rh مثبت است، جنین ممکن است آنتی ژن Rh را از پدر به ارث برده و Rh مثبت باشد. اگر گروه خونی مادر و نوزاد متفاوت باشد، مادر ممکن است آنتی بادی تولید کند که با آنتی ژن های روی گلبول های قرمز جنین واکنش نشان می دهد. آنتی بادی ها ممکن است از جفت عبور کرده و باعث تخریب گلبول های قرمز نوزاد شوند و در نتیجه جنین به یک بیماری جدی که بیماری همولیتیک نوزاد (HDN) گفته می شود، مبتلا شود. اگرچه بعید است که جنین Rh مثبت در اولین بارداری بیمار شود، اما آنتی بادی های تولید شده در اولین بارداری ممکن است نوزادان Rh مثبت بعدی را تحت تأثیر قرار دهد.

برای کاهش احتمال ایجاد این آنتی بادی توسط مادر Rh منفی، ممکن است مادر در هفته 28 بارداری با تزریق آمپول رگام تحت درمان قرار گیرد.

پاپ اسمیر و تست HPV

پاپ اسمیر برای غربالگری سرطان دهانه رحم، تغییرات پیش سرطانی، التهاب و برخی بیماریهای مقاربتی استفاده می شود. آزمایش HPV انواع پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی را تشخیص می دهد که خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان را افزایش می دهد.

زنان 21 تا 30 ساله باید هر 3 سال یک بار آزمایش پاپ انجام دهند.

زنان بین 30 تا 65 سال باید هر 5 سال یکبار آزمایش پاپ و HPV انجام دهند.

آزمایش ادرار

در هر ویزیت قبل از زایمان در سه ماهه اول، دوم و سوم، ممکن است از مادر باردار خواسته شود که آزمایش ادرار انجام دهد. در باردرای مقدار کمی گلوکز و پروتئین به طور معمول در ادرار وجود دارد، اما سطوح بالای آن می تواند نشان دهنده وجود مشکل باشد و ممکن است نیاز به آزمایش های بیشتر داشته باشد.

سطح بالای پروتئین در ادرار یک علامت هشدار دهنده است. ممکن است نشان دهنده آسیب یا بیماری کلیه باشد یا ممکن است به دلیل افزایش عفونت، دارو، یا استرس روحی یا جسمی رخ داده باشد. آزمایش 24 ساعته ادرار، تجزیه و تحلیل کامل ادرار یا کشت ادرار برای شناسایی هر گونه باکتری یا مخمر توصیه می شود.

در سه ماهه دوم و سوم احتمال بروز پره اکلامپسی (افزایش فشار خون ناشی از بارداری) وجود دارد، پره اکلامپسی با فشار خون بالا و دفع مقادیر زیاد پروتئین در ادرار مشخص می شود. علائم آن شامل تورم، افزایش ناگهانی وزن، سردرد و تغییرات بینایی است. با بررسی مداوم فشار خون و سطح پروتئین ادرار، مشکلات مادر و نوزاد به دلیل پره اکلامپسی قابل کنترل است.

سطح بالای گلوکز ادرار ممکن است نشانه ای از دیابت تشخیص داده نشده یا دیابت بارداری باشد. معمولاً برای غربالگری دیابت بارداری در اولین ویزیت و همینطور در سه ماهه دوم (بین هفته های 24 تا 28 بارداری) آزمایش قند خون درخواست می شود.

آزمایش قند خون

در دوران بارداری، برخی از زنان مبتلا به دیابت بارداری می شوند. این عارضه اگرچه ممکن است در هر زمانی در بارداری رخ دهد، اما بیشتر موارد در اواخر دوران بارداری ایجاد می شود. اگر افزایش سطح قند خون کنترل نشود، می تواند باعث افزایش اندازه و وزن جنین شود. همچنین می تواند باعث تولد نوزاد با سطوح بسیار پایین گلوکز و مشکلات تنفسی شوند. در اولین مراجعه مادر باردار معمولا آزمایش های قند خون انجام می شود.

آزمایش هورمونهای تیروئید

اگر مادر سابقه بیماری تیروئید داشته باشد، هورمون TSH او  باید کنترل شود.

بارداری باعث ایجاد تغییرات طبیعی در عملکرد بسیاری از غدد درون ریز می شود، اما تأثیر قابل توجهی بر غده تیروئید دارد که هورمون هایی مانند تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) را که برای رشد سالم جنین و همچنین حیاتی هستند، تولید می کند.

زنان مبتلا به بیماریهای تیروئید در صورت باردار شدن معمولاً نیاز به نظارت دقیق دارند.

آزمایش غربالگری جنین در سه ماهه اول:

غربالگری سه ماهه اول ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر است. این فرآیند غربالگری می تواند به تعیین خطر ابتلای جنین به نقایص مادرزادی خاص کمک کند. غربالگری سه ماهه اول شامل موارد زیر است:

سونوگرافی برای بررسی تیغه استخوان بینی جنین و همین طور بررسی ناحیه پشت گردن جنین از نظر افزایش مایع انجام می شود. این سونوگرافی به NT مشهور است و بین هفته های 11 تا 13 بارداری انجام می شود.

آزمایش خون مادر: این آزمایش خون دو ماده موجود در خون همه زنان باردار را اندازه گیری می کند که عبارتند از:

• پروتئین پلاسما (PAPP-A). پروتئینی که در اوایل بارداری توسط جفت تولید می شود. سطوح غیر طبیعی آن با افزایش خطر ناهنجاری کروموزومی مرتبط است.
• گنادوتروپین جفتی انسان یا HCG: هورمونی که در اوایل بارداری توسط جفت تولید می شود. سطوح غیر طبیعی آن با افزایش خطر ناهنجاری کروموزومی مرتبط است.

اگر نتایج تست های غربالگری سه ماهه اول غیر طبیعی باشد، مشاوره ژنتیک توصیه می شود. ممکن است برای تشخیص دقیق آزمایشات اضافی مانند نمونه برداری از پرزهای کوریونی، آمنیوسنتز، آزمایش NIPT یا (cffDNA) یا سایر سونوگرافی ها مورد نیاز باشد.

آزمایشهای روتین بارداری در سه ماهه دوم 

در سه ماهه دوم بارداری نیز برخی از آزمایش های سه ماهه اول تکرار می شوند مانند CBC، آزمایش ادرار. اما در سه ماهه دوم آزمایش قند خون به شکل تخصصی تری مادران را بررسی می کند.

آزمایش قند خون و تست تحمل گلوکز

اکثر مادران باردار در هفته های 24 تا 28 بارداری از نظر دیابت بارداری بررسی می شوند.

عوامل خطرساز دیابت عبارتند از:

• سن بالا
• چاقی
• سابقه خانوادگی دیابت
• سابقه شخصی دیابت بارداری با بارداری قبلی

آزمایش تحمل گلوکز برای تمام زنان باردار درخواست می شود. برای انجام این آزمایش نیاز به سه مرتبه خونگیری وجود دارد. ابتدا قند خون ناشتا اندازه گیری می شود، سپس به مادر 75 گرم گلوکز خوراکی داده می شود. یک ساعت و دو ساعت بعد از مصرف گلوکز، قند خون مادر بررسی می شود. مادران باردار می توانند این آزمایش را در محیط آرام آزمایشگاه گوهردشت به دور از هرگونه استرس انجام دهند یا اینکه برای نمونه گیری در منزل با بهترین آزمایشگاه کرج تماس بگیرند.

آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری:

غربالگری سه ماهه دوم بارداری شامل چند آزمایش خون است. این نشانگرها اطلاعاتی در مورد خطر داشتن نوزادی با شرایط ژنتیکی خاص یا نقایص مادرزادی ارائه می دهند. غربالگری معمولاً با نمونه گیری از خون بین هفته های 15 تا 20 بارداری انجام می شود (هفته 16 تا 18 ایده آل است). در این آزمایش موارد زیر بررسی می شوند:

AFP: آلفا فتو پروتئین پروتئینی است که معمولاً توسط کبد جنین تولید می شود و در مایع اطراف جنین (مایع آمنیوتیک) وجود دارد. از جفت عبور کرده و وارد خون مادر می شود. سطوح غیر طبیعی AFP ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:

• تاریخ زایمان اشتباه محاسبه شده است، زیرا سطح آن در طول بارداری متفاوت است
• نقص در دیواره شکم جنین
• سندرم داون یا سایر ناهنجاری های کروموزومی
• نقص لوله عصبی باز، مانند اسپینا بیفیدا
• دوقلویی

استریول: هورمونی است که توسط جفت تولید می شود. می توان آن را در خون یا ادرار مادر اندازه گیری کرد تا برای تعیین سلامت جنین استفاده شود.

اینهیبین A. هورمونی است که توسط جفت تولید می شود.

گنادوتروپین جفتی انسان نیز هورمونی است که توسط جفت تولید می شود.

نتایج آزمایش غیرطبیعی ممکن است به این معنی باشد که بررسی های بیشتر مورد نیاز است. برای تشخیص دقیق ممکن است به آمنیوسنتز  یا سونوگرافی نیاز باشد.

آزمایشهای روتین بارداری در سه ماهه سوم 

در سه ماهه سوم بارداری نیز آزمایش هایی مانند CBC، آزمایش آنالیز ادرار، کشت ادرار و نیز آزمایش استرپتوکوک گروه B انجام می شود.

استرپتوکوک گروه B

استرپتوکوک گروه B باکتری هایی هستند که به عنوان بخشی از فلور طبیعی در واژن و دستگاه گوارش حدود 25 درصد از زنان وجود دارند. نوعی از استرپتوکوک گروه A است که باعث گلو درد استرپتوکوکی می شود.

استرپتوکوک گروه B معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند، مگر اینکه در هنگام زایمان در واژن وجود داشته باشد. در این مورد، می تواند به عفونت رحم، مجاری ادراری و عفونت محل برش سزارین ایجاد شود. هنگام زایمان، و هنگامی عبور نوزاد از کانال زایمان ممکن است باکتری ها را استنشاق کند یا ببلعد.

نوزادان مبتلا ممکن است علائم را در 6 ساعت پس از تولد یا تا 2 ماهگی نشان دهند. در صورت عدم درمان، نوزاد ممکن است دچار ذات الریه، کم شنوایی، مشکلات بینایی یا درجات مختلفی از اختلالات جسمی و یادگیری ایجاد شود.

بهتر است همه زنان باردار در هفته های 35 تا 37 بارداری برای استرپتوکوک گروه B غربالگری شوند. نمونه هایی از ناحیه واژن و مقعد مادر جمع آوری می شود و در عرض 24 تا 48 ساعت یک آزمایشگاه دقیق می تواند وجود باکتری های استرپتوکوکی گروه B را مشخص کند. در صورت وجود باکتری، توصیه می شود که مادر در طول زایمان آنتی بیوتیک را به صورت وریدی دریافت کند.