بیماری پارکینسون وضعیتی است که در آن بخشی از مغز خراب می شود و در طول زمان علائم شدیدتری ایجاد می کند. در حالی که این بیماری بیشتر به دلیل تأثیر آن بر کنترل، تعادل و حرکت عضلانی شناخته می شود، می تواند طیف گسترده ای از تأثیرات دیگر را بر حواس، توانایی تفکر، سلامت روان و موارد دیگر ایجاد کند.
بیماری پارکینسون نوعی اختلال در سیستم عصبی است که در نتیجه آسیب به سلول های عصبی تولید کننده دوپامین، ایجاد می شود. دوپامین یک ماده شیمیایی است که برای کنترل عضلات صاف و حرکت بدن حیاتی است.
بیماری پارکینسون چه کسانی را تحت تأثیر قرار می دهد؟
خطر ابتلا به بیماری پارکینسون به طور طبیعی با افزایش سن افزایش می یابد و میانگین سنی شروع آن 60 سالگی است. در مردان کمی بیشتر از شایع است.
در حالی که بیماری پارکینسون معمولاً مرتبط با سن است، ممکن است تا 20 سالگی نیز اتفاق بیفتد (اگرچه این بسیار نادر است و اغلب در افرادی رخ می دهد که والدین، خواهر و برادر یا فرزندی با همین بیماری دارند).
میزان شیوع بیماری پارکینسون چقدر است؟
بیماری پارکینسون به طور کلی بسیار شایع است و در بین بیماری های دژنراتیو مغزی مرتبط با سن در رتبه دوم قرار دارد. همچنین شایع ترین بیماری مغزی حرکتی است. کارشناسان تخمین می زنند که حداقل 1 درصد از افراد بالای 60 سال در سراسر جهان به آن مبتلا هستند.
چه عواملی باعث بروز بیماری پارکینسون می شود؟
اگرچه چندین عامل خطر شناخته شده برای بیماری پارکینسون مانند قرار گرفتن در معرض آفت کش ها وجود دارد، اما در حال حاضر تنها دلایل تایید شده بیماری پارکینسون ژنتیکی است. هنگامی که بیماری پارکینسون ژنتیکی نیست، متخصصان آن را به عنوان “ایدیوپاتیک” طبقه بندی می کنند، این اصطلاح این بدان معناست که آنها دقیقاً نمی دانند چرا این اتفاق می افتد.
بیماری پارکینسون می تواند یک علت خانوادگی داشته باشد، به این معنی که می توان آن را از یک یا هر دو والد به ارث برد. با این حال، این عامل تنها حدود 10٪ از تمام موارد را تشکیل می دهد.
متخصصان حداقل هفت ژن مختلف را در ارتباط با بیماری پارکینسون شناسایی کرده اند. آنها سه مورد از این موارد را با شروع زودرس این بیماری (در سن کمتر از حد معمول) مرتبط دانسته اند. برخی جهش های ژنتیکی نیز باعث ایجاد ویژگی های منحصر به فرد و متمایز می شوند.
متخصصان معتقدند که بیماری پارکینسون ایدیوپاتیک به دلیل مشکلاتی در نحوه استفاده بدن از پروتئینی به نام α-سینوکلئین رخ می دهد. پروتئین ها مولکول های شیمیایی هستند که شکلهای بسیار خاصی دارند. وقتی برخی از پروتئین ها شکل درستی ندارند بدن نمی تواند از آنها استفاده کند و نمی تواند آنها را تجزیه کند.
این پروتئین ها در مکان های مختلف یا در سلول های خاصی جمع می شوند (توده های این پروتئین ها اجسام لویی نامیده می شوند). تجمع این اجسام لویی باعث اثرات سمی و آسیب سلولی می شود.
اختلال در پروتئین ها در بسیاری از اختلالات دیگر، مانند بیماری آلزایمر، بیماری هانتینگتون، انواع متعدد آمیلوئیدوز و غیره رایج است.
بیماری هایی وجود دارد که متخصصان آنها را با پارکینسون مرتبط می دانند. اگرچه اینها بیماری پارکینسون واقعی نیستند، اما ویژگی های مشابهی دارند و متخصصان ممکن است این علل را در هنگام تشخیص بیماری پارکینسون در نظر بگیرند. به این عوامل پارکینسون القایی میگویند.
علل احتمالی پارکینسون القایی عبارتند از:
داروها: برخی از داروها می توانند اثری شبیه پارکینسون ایجاد کنند. اثرات شبه پارکینسون اغلب موقتی است و معمولا تا زمان مصرف دارو مشاهده می شود. اما ممکن است اثرات آن می تواند برای هفته ها یا حتی ماه ها پس از قطع مصرف دارو باقی بماند.
آنسفالیت: التهاب مغز به عنوان آنسفالیت شناخته می شود، گاهی اوقات می تواند باعث پارکینسون شود.
سموم: قرار گرفتن در معرض ماده شیمیایی و سمی مانند گرد و غبار منگنز، مونوکسید کربن، دود ناشی از جوشکاری یا برخی آفت کش ها می تواند منجر به پارکینسون شود.
عوارض جراحی: صدمات مکرر سر، مانند آسیب های ناشی از ورزش های شدید یا تماسی مانند بوکس، فوتبال، هاکی و غیره می تواند باعث آسیب مغزی شود.
علائم بیماری پارکینسون چیست؟
این علائم عبارتند از:
- لرزش، اغلب هنگام استراحت یا خستگی. معمولاً از یک بازو یا دست شروع می شود. این لرزش ریتمیک عضلات حتی زمانی که از آنها استفاده نمی شود، رخ می دهد و در حدود 80 درصد از موارد بیماری پارکینسون رخ می دهد.
- سفتی عضلات، که می تواند حرکت را محدود کند و ممکن است دردناک باشد
- کند شدن حرکت، که ممکن است منجر به دوره‌های ناتوانی در شروع حرکت و برداشتن گام‌های کوچک شود.
- خمیده شدن و مشکلات تعادل
علائم بیماری پارکینسون از فردی به فرد دیگر و همچنین در طول زمان متفاوت است. برخی افراد موارد زیر را نیز تجربه می کنند:
- از دست دادن حرکات ناخودآگاه، مانند پلک زدن و لبخند زدن که در این حالت صورت ماسک مانند است. این علائم به دلیل از دست دادن کنترل عضلات صورت رخ می دهد که به عنوان هیپومیا شناخته می شود، به این معنی است که حالات چهره خیلی کم یا اصلا تغییر نمی کند.
- مشکلات در نوشتن که به عنوان میکروگرافیا شناخته می شود، به دلیل مشکلات کنترل عضلانی رخ می دهد.
- تغییرات در گفتار، مانند گفتار نامفهوم و با صدای پایین که هیپوفونینامیده می شود و به دلیل کاهش کنترل عضلات در گلو و قفسه سینه اتفاق می افتد.
- اضطراب یا افسردگی
- مشکل در بلع که این مشکل با کاهش کنترل ماهیچه های گلو اتفاق می افتد و خطراتی مانند ذات الریه یا خفگی را افزایش می دهد.
بسیاری از علائم بیماری پارکینسون می تواند ناشی از بیماری های دیگر باشد. به عنوان مثال، حالت خمیده می تواند ناشی از پوکی استخوان باشد.
علائم متعددی ممکن است در بیماری پارکینسون بروز کند که با حرکت و کنترل عضلانی مرتبط نیستند. در سال‌های گذشته، کارشناسان بر این باور بودند که علائم غیرحرکتی زمانی که قبل از علائم حرکتی دیده می‌شوند، عوامل خطر این بیماری هستند. با این حال، شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد این علائم می توانند در مراحل اولیه بیماری ظاهر شوند. این بدان معناست که این علائم ممکن است علائم هشدار دهنده ای باشند که سال ها یا حتی دهه ها قبل از علائم حرکتی شروع می شوند.
علائم غیرحرکتی (یا علائم هشدار دهنده اولیه) عبارتند از:
- علائم سیستم عصبی خودمختار. این موارد عبارتند از افت فشار خون ارتواستاتیک (فشار خون پایین هنگام ایستادن)، یبوست و مشکلات گوارشی، بی اختیاری ادرار و اختلالات جنسی.
- افسردگی.
- از دست رفتن حس بویایی (آنوسمی).
- مشکلات خواب مانند حرکت سریع چشم (REM) و سندرم پاهای بی قرار.
- مشکل در تفکر و تمرکز (زوال عقل مربوط به پارکینسون).
بیماری پارکینسون چگونه بر بدن تأثیر می گذارد؟
بیماری پارکینسون باعث می‌شود که ناحیه خاصی از مغز یعنی گانگلیون‌های پایه، خراب شود. همانطور که این ناحیه خراب می شود، توانایی هایی آن مناطق از دست می روند. محققان کشف کرده اند که بیماری پارکینسون باعث تغییر عمده در شیمی مغز می شود.
در شرایط عادی، مغز از مواد شیمیایی به نام انتقال دهنده های عصبی برای کنترل نحوه ارتباط سلول های مغزی (نورون ها) با یکدیگر استفاده می کند. هنگام بروز بیماری پارکینسون، دوپامین کافی، که یکی از مهم ترین انتقال دهنده های عصبی است، وجود ندارد.
وقتی مغز سیگنال‌های فعال‌سازی را ارسال می‌کند که به عضلات فرمان حرکت را بدهد، با استفاده از سلول‌هایی که به دوپامین نیاز دارند، حرکات را به خوبی تنظیم می‌کند. به همین دلیل است که کمبود دوپامین باعث کندی حرکات و علائم لرزش بیماری پارکینسون می شود.
با پیشرفت بیماری پارکینسون، علائم گسترش یافته و تشدید می شوند. مراحل بعدی بیماری اغلب بر عملکرد مغز تأثیر می گذارد و باعث علائمی مانند زوال عقل و افسردگی می شود.
تشخیص بیماری پارکینسون:
تشخیص بیماری پارکینسون بیشتر یک فرآیند بالینی است، به این معنی که به شدت به مهارت و دانش پزشکی متکی است که علائم و سابقه پزشکی بیمار را بررسی می کند. برخی از آزمایش‌های تشخیصی معمولاً برای رد سایر شرایط یا علل خاص مورد نیاز است.
چه آزمایشاتی برای تشخیص بیماری پارکینسون انجام می شود؟
هنگامی که متخصصان به بیماری پارکینسون مشکوک هستند یا نیاز به رد سایر بیماری ها دارند، آزمایش های مختلف تصویربرداری و تشخیصی زیر را درخواست می دهند:
- آزمایش خون
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن.
- آزمایش ژنتیک.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI).
- اسکن توموگرافی پوزیترون (PET).
محققان راه های جدیدتری برای تشخیص بیماری پارکینسون پیدا کرده اند. این آزمایش‌های جدید شامل پروتئین آلفا سینوکلئین هستند، اما آن را به روش‌های جدید و غیرمعمول آزمایش می‌کنند.
این دو آزمایش از روش های زیر استفاده می کنند:
نمونه گیری از مایع مغزی و نخاعی: در این آزمایش به دنبال اختلال در پروتئین‌های آلفا سینوکلئین در مایع مغزی نخاعی می‌گردند.
بیوپسی پوست: آزمایش احتمالی دیگر شامل بیوپسی از بافت عصبی سطحی است. بیوپسی شامل جمع آوری نمونه کوچکی از پوست و اعصاب پوست است. نمونه ها از یک نقطه در پشت و دو نقطه روی پای به دست می آیند. تجزیه و تحلیل نمونه ها می تواند به تعیین نقص در پروتئین آلفا سینوکلئین کمک کند.
بیماری پارکینسون چگونه درمان می شود؟
پزشکان درمان را بر اساس شرایط فردی تنظیم می کنند. تیم درمانی بیماری پارکینسون اغلب شامل پزشک عمومی، متخصص مغز و اعصاب، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، روانشناس، پرستار و متخصص تغذیه است که می توانند در مدیریت و کنترل بیماری موثر باشند.
در حالی که هیچ درمانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، علائم را می توان با ترکیبی از موارد زیر درمان کرد.
داروها:
داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری پارکینسون برای افزایش سطح دوپامین در مغز طراحی شده اند. آنها ممکن است به شکل قرص یا از طریق تزریق یا لوله مستقیماً در روده کوچک داده شوند.
انواع مختلفی از این داروها وجود داردکه رایج ترین آنها عبارتند از:
- لوودوپا که جایگزین دوپامین می شود
- آگونیست های دوپامین، که عملکرد دوپامین را کپی می کنند
- مهارکننده های COMT که پاسخ لوودوپا را تقویت می کنند
- مهارکننده های MAO-B که به توقف تجزیه دوپامین در مغز کمک می کنند
- آنتی کولینرژیک برای کمک به لرزش
- آمانتادین، که برای افرادی که ممکن است حرکات غیر طبیعی داشته باشند (معروف به دیسکینزی) استفاده می شود.
عمل جراحي:
برای برخی افراد می توان از جراحی تحریک عمقی مغز استفاده کرد تا میزان داروی مورد نیاز آنها را کاهش داد. جراحی همچنین می تواند لرزش را کاهش دهد.
جراحی شامل کاشت الکترودها در قسمتی از مغز است که حرکت را کنترل می کند. الکترودها به یک ژنراتور کوچک که در قفسه سینه کاشته شده است وصل می شوند که می توان آن را روشن کرد تا تکانه های الکتریکی به مغز ارسال شود. اما تحریک عمیق مغز برای همه مناسب نیست.
تغییر سبک زندگی:
ایجاد تغییرات در سبک زندگی و محیط فیزیکی ممکن است مواجهه با بیماری را آسان تر کند.
پیروی از رژیم غذایی سالم:
رژیم غذایی سرشار از فیبر، میوه، سبزیجات و غلات و نوشیدن آب فراوان می تواند به پیشگیری از یبوست که اغلب همراه با بیماری پارکینسون است کمک کند.
ورزش:
ورزش ممکن است قدرت و تعادل عضلانی را افزایش دهد و افسردگی و اضطراب را کاهش دهد. یک فیزیوتراپیست می تواند در مورد یک برنامه ورزشی و استراتژی هایی برای غلبه بر مشکلاتی مانند از دست دادن تعادل کمک کند.