CEA مخفف آنتی ژن کارسینو امبریونیک است. CEA یک پروتئین است که در بافت های نوزاد در حال رشد یافت می شود. سطح CEA به طور معمول پس از تولد بسیار پایین می آید یا ناپدید می شود. در بزرگسالان سالم باید CEA بسیار کم یا اصلاً وجود نداشته باشند. آزمایش CEA میزان این مارکر را در خون و گاهی در سایر مایعات بدن اندازه گیری می کند. CEA نوعی نشانگر تومور است. تومور مارکرها (1) موادی هستند که توسط سلول های سرطانی یا سلول های طبیعی در پاسخ به سرطان در بدن ساخته می شوند. انجام آزمایش های مربوط به تومور مارکرهای مختلف در بهترین آزمایشگاه پاتولوژی کرج (2) می تواند در تشخیص به موقع و شروع درمان سریع تر سرطان ها موثر باشد.
آزمایش CEA نمی تواند نوع سرطانی را تشخیص دهد یا حتی این آزمایش نمی تواند نشانه قطعی ابتلا به سرطان باشد. بنابراین این آزمایش برای غربالگری یا تشخیص سرطان استفاده نمی شود. اما اگر کسی به سرطان مبتلا بوده، آزمایش CEA می تواند در نظارت بر اثربخشی درمان کمک کند و/یا در تشخیص اینکه آیا بیماری به سایر قسمت های بدن سرایت کرده است نیز می تواند موثر واقع شود.
چه زمانی انجام آزمایش CEA لازم است؟
پزشکان از آزمایش CEA برای تشخیص سرطان استفاده نمی کنند. اما اگر شخصی به سرطان مبتلا بوده، این آزمایش می‌توانند اطلاعات مهمی را نشان دهند. پزشکان ممکن است از آزمایش CEA برای موارد زیر استفاده کند:
- بررسی متستاز سرطان
- ارزیابی درمان سرطان
- بلافاصله پس از تشخیص سرطان برای کمک به انتخاب برنامه درمانی
- در طول درمان سرطان، برای کنترل اثر بخشی درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی یا پرتودرمانی
- پس از اتمام درمان سرطان، برای کنترل عود یا بازگشت سرطان.
- قبل از انجام درمان و/یا جراحی.
پزشکان این آزمایش را هر یک تا سه ماه در طول درمان درخواست می کنند. افزایش سطح CEA چهار تا شش هفته پس از شروع درمان لزوماً به معنای شکست درمان یا عود بیماری نیست.
در دوره بهبودی، ممکن است برای کنترل عود احتمالی سرطان به انجام آزمایش منظم CEA نیاز باشد.
علاوه بر سرطان روده بزرگ و رکتوم (کولورکتال)، آزمایش CEA ممکن است در سرطان های زیر نیز انجام شود:
- سرطان پستان
- سرطان پروستات
- سرطان ریه
- سرطان تیروئید
- سرطان پانکراس
- سرطان سر و گردن
- سرطان های دستگاه ادراری یا دستگاه تناسلی
شرایط غیر سرطانی که می تواند باعث افزایش سطح CEA شامل موارد زیر است:
زخم معده، پانکراتیت، سیگار کشیدن، عفونت ریه، بیماری های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا دیورتیکولیت، سیروز کبد و التهاب کیسه صفرا
آمادگی قبل از انجام آزمایش تومور مارکر CEA
برای انجام آزمایش تومور مارکر CEA به آمادگی خاصی نیاز نیست اما در صورتی که فرد سیگار می کشد، یا باردار است و یا از داروهایی که ممکن است باعث خونریزی شوند، مصرف می کند (مانند آسپرین) باید پزشک و مسئول آزمایشگاه را مطلع نماید.
نمونه مورد نیاز برای انجام این آزمایش نمونه خون است که عموما از ورید بازویی گرفته می شود. اما گاهی اوقات پزشکان سطح CEA را در دیگر مایعات بدن آزمایش می کنند، مانند:
- مایع مغزی نخاعی (از ستون فقرات)
- مایع صفاقی (از شکم)
- مایع پلورال (از ریه ها)
در این صورت ممکن است لازم باشد برای انجام این آزمایش ها فرد در بیمارستان حضور داشته باشد.
انجام آزمایش خون برای تست CEA خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در نقطه ای که سوزن وارد می شود درد خفیفی یا کبودی مختصری پدید بیاید، اما بیشتر علائم به سرعت از بین می روند.
آزمایش CEA از سایر مایعات بدن معمولاً بسیار ایمن است. بروز مشکلات جدی در حین نمونه گیری بسیار نادر است. اما ممکن است یک یا چند مورد از عوارض زیر تجربه شوند:
در آزمایش CSF یا نمونه گیری از مایع مغزی و نخاعی، ممکن است در ناحیه ای که سوزن وارد شده است کمی درد یا حساسیت در پشت احساس شود. برخی افراد پس از انجام آزمایش دچار سردرد می شوند.
اگر نمونه گیری از مایع صفاقی انجام شود، ممکن است بعد از عمل کمی احساس سرگیجه یا سبکی سر وجود داشته باشد. خطر کمی برای آسیب به روده یا مثانه وجود دارد.
اگر نمونه گیری از مایع جنب یا مایع پلورال انجام شود، خطر کمی برای آسیب ریه، عفونت یا خونریزی وجود دارد.
نتایج آزمایش تومو مارکر CEA چگونه تفسیر می شود؟
هنگام تفسیر نتایج آزمایش CEA، پزشکان چندین عامل از جمله هدف آزمایش CEA و نتایج آزمایش قبلی را در نظر می گیرند.
هنگامی که از CEA برای کمک به تخمین پیش آگهی سرطان استفاده می شود، پزشکان نتایج آزمایش CEA را همراه با آزمایش های تصویربرداری یا سایر معاینات در نظر می گیرند. برای برخی از انواع سرطان، سطوح بالای CEA با پیش آگهی بدتری همراه است.
بیمارانی که تحت درمان سرطان قرار می گیرند ممکن است چندین بار در طول دوره درمان و پس از آن از نظر سطوح CEA آزمایش شوند.
سطوح پایین CEA می تواند به این معنی باشد که تومور کوچک است و به سایر قسمت های بدن گسترش پیدا نکرده است. اما انواع خاصی از سرطان به اندازه کافی CEA تولید و ترشح نمی‌کنند، به خصوص تومورهایی که در ناحیه سر و گردن رشد می کنند. در این حالت آزمایش CEA خون ممکن است سطوح پایین CEA را نشان دهند. برای کمک به تشخیص قطعی پزشک تکنیک های تصویربرداری مانند MRI را در نظر می گیرد.
سطوح بالای CEA می تواند به این معنی باشد که تومور بزرگ است یا به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است. اما CEA را نمی توان برای مرحله بندی تومور یا تعیین اینکه آیا سرطان متاستاز کرده است استفاده کرد.
پزشکان همچنین ممکن است سطح CEA را در طول درمان سرطان آزمایش کند. اگر سطح CEA در طول درمان به طور قابل توجهی کاهش یابد، اغلب به این معنی است که درمان موثر است. پزشکان به طور کلی یک معاینه فیزیکی و استفاده از تکنیک های تصویربرداری را برای تایید اثربخشی درمان انجام می دهند.
اگر شخصی برای سرطان تحت درمان قرار دارد، ممکن است در طول درمان چندین بار آزمایش تومور مارکر CEA را برای کنترل اثر بخشی درمان انجام دهد. در این صورت نتایج ممکن است به شکل زیر تفسیر شود:
سطوح CEA در ابتدا افزایش داشته و همچنان بالا باقی مانده است. این نتیجه ممکن است به این معنی باشد که سرطان به درمان پاسخ نمی دهد.
سطح CEA در ابتدا افزایش داشته اما سپس کاهش یافته است. این نتیجه ممکن است به این معنی باشد که درمان موثر است.
CEA ابتدا کاهش یافته، اما مجددا افزایش پیدا کرده است. این نتیجه ممکن است به این معنی باشد که سرطان پس از درمان عود کرده است.
اگر آزمایش CEA روی مایعات بدن مانند مایع مغزی نخاعی یا CSF، مایع صفاقی و یا مایع پلورال انجام شده است، افزایش میزان تومور مارکر CEA ممکن است به معنای گسترش سرطان به آن ناحیه باشد.
به خاطر داشته باشید که در مورد تفسیر نتایج هر گونه آزمایش، باید با پزشک خود مشورت نمایید. به طور کلی تفسیر آزمایش ها بر عهده پزشک معالج است. آزمایش CEA به تنهایی به ندرت برای تعیین مرحله سرطان یا اثربخشی درمان استفاده می شود. به همین دلیل، برای بیماران مهم است که تفسیر آزمایش CEA خود را با پزشک در میان بگذارند.
سطح طبیعی CEA در بدن چه مقدار است؟
CEA معمولاً بر حسب نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL) یا میکروگرم در لیتر (µg/L) گزارش می شود. گزارش آزمایش CEA همچنین ممکن است شامل تفسیر اندازه گیری باشد، مانند نرمال یا غیر طبیعی.
محدوده مرجع آن 0-2.9 نانوگرم در میلی لیتر خون است. تحقیقات نشان می دهد که نتایج مثبت کاذب با غلظت های بالای 35 نانوگرم در میلی لیتر گزارش می شود.
آزمایشگاه های مختلف ممکن است در گزارش محدوده مرجع کمی متفاوت باشند و پزشکان ممکن است بسته به شرایط فردی آستانه های بالاتری را در نظر بگیرند.
چه سطوحی از CEA نشان دهنده سرطان است؟
هیچ عدد یا آستانه خاصی برای آزمایش CEA وجود ندارد که در سرطان موثر باشد. باید به این نکته توجه داشت که آزمایش تومور مارکر CEA برای غربالگری یا تشخیص سرطان استفاده نمی شود. به طور کلی، سطح CEA بیش از 2.9 نانوگرم در میلی لیتر غیرطبیعی تلقی می شود اما لزوماً به معنای وجود سرطان نیست و برای تشخیص قطعی باید معاینه فیزیکی کامل و تکنیک های تصویر برداری مانند MRI استفاده شوند.
آیا افزایش سطح تومور مارکر CEA می تواند نشانه یک بیماری غیر سرطانی باشد؟
بله. افزایش سطوح تومور مارکر CEA لزوماً به معنای ابتلا به سرطان نیست. کشیدن سیگار ممکن است سطح CEA را افزایش دهد. همان طور که پیش تر اشاره شد بیماری های غیر سرطانی نیز می تواند منجر به افزایش سطح CEA شود، این بیماری ها عبارتند از:
- گاستریت (التهاب معده) و زخم معده.
- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD).
- بیماری های کبدی مانند سیروز، کبد چرب یا سنگ کیسه صفرا.
- دیورتیکولیت
- دیابت
- بیماری های خود ایمنی یا التهابی.
- بیماری های التهابی روده (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو).
- هموروئید.
- کیست پستان
- پنومونی (از جمله ذات الریه 19COVID-).
- کیست تخمدان
- آپاندیسیت
- بارداری
برخی از افرادی که در معرض داروهایی هستند که به طور کامل یا جزئی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال مشتق شده‌اند، این شرایط نیز سطح CEA را نیز افزایش می‌دهند.