بدن به طور مداوم و بیست و چهار ساعته در حال حرکت و پویایی است. حتی زمانی که می‌خوابید، خون جاری می‌شود، مغز فعال است و روده هضم و جذب تمام مواد غذایی را انجام می دهد. هر زمان که چیزی خورده می شود، بدن مواد مفید مانند پروتئین ها و ویتامین ها را جذب کرده و مواد زائد را دفع می کند. یکی از این مواد زائد اسید اوریک است. آزمایش اسید اوریک اطلاعات بسیاری در زمینه مواد دفعی بدن در اختیار ما قرار میدهد.
اسید اوریک زمانی تشکیل می شود که بدن پورین ها را که در برخی غذاها یافت می شود، تجزیه می کند. بیشتر اسید اوریک هنگام ادرار کردن و مقداری نیز هنگام دفع مدفوع از بدن خارج می شود. پورین ها در غذاهای زیر در مقادیر بالایی یافت می شوند:
- گوشت قرمز
- جگر
- غذاهای دریایی (به ویژه سالمون، میگو، خرچنگ و ساردین)
- غذاها و نوشیدنی های حاوی فروکتوز بالا و الکل (به ویژه آبجو، از جمله آبجو بدون الکل)
پورین ها نیز در بدن نیز تشکیل و تجزیه می شوند.
اگر در رژیم غذایی مقدار زیادی پورین مصرف می شود، یا اگر بدن نتواند به سرعت از شر این محصول جانبی خلاص شود، اسید اوریک می تواند در خون انباشته شود.
از هر پنج نفر یک نفر دارای سطح اسید اوریک بالا می باشند. افزایش سطح اسید اوریک ممکن است با حملات نقرس یا ایجاد سنگ کلیه مرتبط باشد. اما اکثر افرادی که سطح اسید اوریک بالایی دارند هیچ علامت یا مشکل مرتبطی ندارند.
افزایش سطح اسید اوریک در خون به چه معنا است؟
اسید اوریک یک ماده زائد است که در خون یافت می شود. زمانی ایجاد می شود که بدن مواد شیمیایی به نام پورین را تجزیه می کند. بیشتر اسید اوریک در خون حل می شود، از کلیه ها عبور می کند و توسط ادرار از بدن خارج می شود. غذاها و نوشیدنی های سرشار از پورین نیز سطح اسید اوریک را افزایش می دهند.
اگر اسید اوریک بیش از حد در بدن باقی بماند، وضعیتی به نام هیپراوریسمی ایجاد می شود. هیپراوریسمی می تواند باعث تشکیل کریستال های اسید اوریک (یا اورات) شود. این کریستال ها می توانند در مفاصل ته نشین شوند و باعث نقرس شوند، بیماری نقرس، نوعی آرتریت است که می تواند بسیار دردناک باشد. اسید اوریک اضافی همچنین می توانند در کلیه ها ته نشین شوند و سنگ کلیه ایجاد کنند.
در صورت عدم درمان، سطح اسید اوریک بالا ممکن است در نهایت منجر به آسیب دائمی استخوان، مفاصل و بافت، بیماری کلیوی و بیماری قلبی شود. برخی تحقیقات ارتباط بین سطوح بالای اسید اوریک و دیابت نوع 2، فشار خون بالا و بیماری کبد چرب را نشان داده است.
عوامل افزایش اسیداوریک در آزمایش خون
دلایل افزایش سطح اسید اوریک همیشه مشخص نیست. با این حال، ژنتیک و عوامل محیطی، مانند رژیم غذایی و ابتلا به برخی از بیماری ها، هر دو نقش مهمی دارند.
عوامل خطر هیپراوریسمی عبارتند از:
- سندرم متابولیک
- نوشیدن الکل
- جنسیت (افزایش سطح اسید اوریک در مردان شایع تر است)
- فشار خون بالا
- دیابت
- یک رژیم غذایی با پورین بالا
- استفاده از دیورتیک ها
پزشکان چه زمانی آزمایش اسید اوریک را درخواست می کنند؟
نقرس: همان طور که توضیح داده شد این بیماری نوعی از آرتریت است که در آن کریستال های اسید اوریک در مفاصل تشکیل می شود و باعث درد شدید می شود. درد اغلب را در انگشت شست پا احساس می شود، اما می توان آن را در مچ پا، پا، دست، زانو و مچ دست نیز احساس کرد. بیماری نقرس می تواند باعث تورم، قرمزی و ناراحتی در آن مفاصل شود و ممکن است دامنه حرکتی نیز را محدود کند.
سنگ های کلیه: سنگ های کلیوی توده های کوچک و سفت هستند که در صورت افزایش بیش از حد اسید اوریک در کلیه ها تشکیل می شوند. سنگ های کلیه ممکن است باعث درد شدید در قسمت پایین کمر شوند که درد اغلب به شکل دوره ای تظاهر پیدا می کند، خون در ادرار ، استفراغ، ناراحتی گوارشی و نیاز فوری به ادرار کردن از علائم سنگ های کلیوی هستند.
افزایش سطح اسید اوریک در طول شیمی درمانی یا پرتودرمانی: این درمان ها سلول های زیادی را در بدن می کشند که می تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد.
پایین بودن سطح اسید اوریک نادر است. شایع ترین وضعیت پزشکی که باعث کاهش سطح اسید اوریک می شود، سندرم فانکونی است، این سندروم یک بیماری نادر کلیوی است. در افراد مبتلا به این بیماری، کلیه ها نمی توانند مواد مغذی خاصی را جذب کنند.
سندرم فانکونی می تواند باعث کمبود انرژی، کم آبی بدن و مشکلاتی در استخوان ها شود. فرد مبتلا به این بیماری سطح اسید اوریک پایینی خواهد داشت زیرا مقدار زیادی از این ماده از طریق ادرار از بدن خارج می شود.
آیا انجام آزمایش اسید اوریک به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
به طور معمول، نیازی به انجام کار خاصی وجود ندارد. ممکن است پزشک دستور 4 ساعت ناشتایی پیش از آزمایش را داده باشد. در مورد قطع مصرف داروها پیش از انجام آزمایش باید با پزشک مشورت شود.
در مورد مصرف هر گونه دارو، اعم از داروهای گیاهی و مکمل های مصرفی، باید به پزشک و آزمایشگاه اطلاع دهید. داروهایی که باعث دفع بیشتر ادرار می شوند (مدر ها یا ادرار آورها)، ویتامین 3B- و آسپرین، می توانند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند.
نتایج آزمایش اسید اوریک چگونه تفسیر می شود؟
میزان اسید اوریک در خون را بر حسب میلی گرم بر دسی لیتر بیان می کنند. اندازه گیری اسید اوریک ادرار 24 ساعته نیز انجام می شود. برای انجام آزمایش ادرار بیست و چهار ساعته از مراجعه کننده خواسته می شود تا در ابتدای زمان شروع 24ساعت، کل ادرار مثانه خویش را تخلیه نمایید (این نمونه را در ظرف، جمع آوری ننمایید). پس از تخلیه ادرار زمان را یادداشت کند و از این پس تا 24 ساعت از زمان یاداشت شده تمام ادرار خویش را داخل ظرف جمع آوری کند. آخرین ادرار باید پس از 24 ساعت از زمان تخلیه اولیه جمع آوری شده باشد.
محدوده طبیعی در هر آزمایشگاه، ممکن است متفاوت باشد، بنابراین تفسیر نهایی به عهده پزشک معالج است.
به طور کلی، افزایش سطح اسید اوریک به شرح زیر بیان می شود:
- برای زنان، بیش از 6 میلی گرم در دسی لیتر
- برای مردان، بیش از 7 میلی گرم در دسی لیتر
سطوح بالا می تواند نشانه بسیاری از بیماری ها از جمله نقرس، بیماری کلیوی و سرطان باشد. اما ممکن است افزایش سطح اسید اوریک به دلیل رژیم غذایی مملو از پورین نیز رخ دهد.
معمولاً، پزشک آزمایش‌های دیگری را هم‌زمان برای تشخیص علت تجویز می‌کند.
انجام چه آزمایشات دیگری همراه با آزمایش اسید اوریک توصیه می شود؟
بر اساس علائم و آنچه پزشک به دنبال آن است، ممکن است موارد زیر مورد توجه قرار بگیرند:
- آزمایش‌های بیشتر برای تشخیص نقرس، از جمله آزمایش بررسی مایع مفصلی
- آزمایش ادرار، این آزمایش به دنبال علائم سنگ کلیه از جمله خون، گلبول‌های سفید و کریستال‌های ادرار می‌گردد.
اگر سنگ کلیه را دفع شده باشد یا سنگ کلیه را با جراحی خارج کرده باشند، ممکن است سنگ مورد بررسی قرار گیرد تا بررسی شود که آیا سنگ اسید اوریک است یا سنگی از نوع دیگری. یافتن سطح اسید اوریک خون بالا با تشخیص آرتریت نقرسی یکسان نیست. برای تشخیص قطعی نقرس، کریستال های اسید اوریک باید در مایع گرفته شده از مفصل متورم دیده شوند یا با تصویربرداری ویژه از استخوان ها و مفاصل (سونوگرافی، اشعه ایکس یا اسکن CAT) مشاهده شوند.
افزایش سطح اسید اوریک چگونه درمان می شود؟
اگر شخصی دچار حمله نقرس است، می توان از دارو برای کاهش التهاب، درد و تورم استفاده کرد. به افراد مبتلا به نقرس توصیه می شود مایعات زیادی بنوشند، اما از مصرف الکل و نوشابه های شیرین خودداری کنند.
سنگ کلیه ممکن است در نهایت از طریق ادرار از بدن خارج شود. نوشیدن مایعات بیشتر توصیه می شود. فرد مبتلا باید سعی کند روزانه حداقل 8 لیوان نوشیدنی مصرف کند. آب بهترین نوشیدنی است.
همچنین ممکن است پزشک داروهایی تجویز کند که با شل کردن ماهیچه های حالب (مجرای ادراری که کلیه را به مثانه متصل کرده است) به دفع سنگ کمک می کند.
اگر سنگ بیش از حد بزرگ است که نمی تواند دفع شود، جریان ادرار را مسدود می کند یا باعث عفونت می شود، ممکن است لازم باشد سنگ را با جراحی خارج کنند.
آیا سطح بالای اسید اوریک قابل مدیریت و پیشگیری است؟
افزایش سطح اسید اوریک را می توان با یک برنامه طولانی مدت کنترل کرد و شعله ور شدن درد مفاصل را کنترل و متوقف کرد. پزشک می تواند داروهایی تجویز کند که رسوبات کریستال های اسید اوریک را حل می کنند. ممکن است یک درمان مادام العمر برای کاهش اورات مورد نیاز باشد، با تجویز برخی از داروها می توان از عود نقرس جلوگیری کرد و در نهایت کریستال هایی را که از قبل در بدن وجود دارد را حل کرد.
راه های کمک به کنترل افزایش سطح اسید اوریک عبارتند از:
اجتناب از مصرف شکر:
در حالی که سطوح بالای اسید اوریک معمولاً با یک رژیم غذایی غنی از پروتئین مرتبط است، مصرف قند نیز ممکن است نقش داشته باشد.
فروکتوز یک قند طبیعی است که در میوه و عسل یافت می شود. همانطور که بدن فروکتوز را تجزیه می کند، پورین ها را آزاد می کند و سطح اسید اوریک را افزایش می دهد.
فروکتوز موجود در نوشیدنی ها سریعتر از قندهای موجود در غذاهای کامل جذب می شود زیرا نوشیدنی ها حاوی فیبر، پروتئین یا سایر مواد مغذی نیستند. تحقیقات نشان میدهد که این جذب سریعتر قندهای تصفیه‌شده سطح قند خون را افزایش میدهد و همچنین منجر به مقادیر بالاتر اسید اوریک می‌شود.
جایگزین نوشیدنی های شیرین با آب، آب گازدار، چای گیاهی، سیاه یا سبز شیرین نشده، قهوه (بدون شکر) توصیه می شود.
نوشیدن آب بیشتر:
نوشیدن مایعات زیاد به کلیه ها کمک می کند تا اسید اوریک را سریعتر دفع کنند.
اجتناب از مصرف الکل و تاثیر آن بر آزمایش اسید اوریک:
نوشیدن الکل می تواند باعث کم آبی بدن شود. تحقیقات نشان میدهد که نوشیدن الکل می‌تواند باعث افزایش سطح اسید اوریک نیز شود.
انواع خاصی از الکل، مانند آبجو، حاوی محتوای پورین بالاتری نسبت به سایرین است. با این حال، حتی نوشیدنی های الکلی که پورین کمتری دارند نیز می توانند تولید پورین را در بدن افزایش دهند.
الکل متابولیسم نوکلئوتیدها را افزایش می دهد، نوکلئوتیدها منبع دیگری از پورین ها هستند که می تواند به اسید اوریک تبدیل شود.
الکل همچنین بر سرعت ترشح اسید اوریک تأثیر می گذارد که می تواند منجر به افزایش سطح آن در خون شود.
تاثیر نوشیدن قهوه بر آزمایش اسید اوریک:
تحقیقات نشان می دهند که نوشیدن قهوه ممکن است به کاهش سطح اسید اوریک سرم به دو روش اصلی کمک کند:
- با آنزیمی که پورین‌ها را در بدن تجزیه می‌کند، رقابت می‌کند که سرعت تولید اسید اوریک را کاهش میدهد.
- سرعت دفع اسید اوریک بدن را افزایش می دهد.
کاهش وزن:
چاقی ممکن است به افزایش سطح اسید اوریک کمک کند. وزن اضافی می تواند باعث افزایش تولید اسید اوریک و کاهش دفع اسید اوریک از طریق ادرار شود.
کنترل مرتب قند خون:
هیپراوریسمی با ایجاد دیابت و عوارض مرتبط با آن مرتبط است. افرادی که قند خون بالایی دارند، مانند افرادی که مبتلا به پیش دیابت یا دیابت هستند، در معرض خطر پیامدهای منفی هیپراوریسمی هستند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای کشف این پیوند مورد نیاز است.
افزودن فیبر بیشتر به رژیم غذایی:
فیبر بیشتر می تواند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کند. فیبر همچنین می تواند به تعادل سطح قند خون و انسولین کمک کند. همچنین تمایل به افزایش سیری دارد و به کاهش خطر پرخوری کمک می کند.
فیبر در منابع غذایی زیر یافت می شود:
- نخود
- عدس
- آجیل
- برنج قهوه ای
- جو دو سر
- اسفناج
- کلم بروکلی
- سیب
- گلابی
بهتر است به آرامی مصرف فیبر خود را افزایش دهید تا از ناراحتی گوارشی جلوگیری کنید.
افزایش مصرف ویتامین C:
مصرف زیاد ویتامین C می تواند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کند. با این حال، برای کمک به درک دقیق چگونگی تأثیر ویتامین C بر سطح اسید اوریک در بدن، به مطالعات بیشتری نیاز است.
پرتقال ، گریپ فروت، کیوی، توت فرنگی، طالبی، فلفل قرمز و سبز، کلم بروکلی و گوجه فرنگی منابع غذایی غنی از ویتامین C هستند.