آزمایش ادرار یک آزمایش ساده است که نمونه کوچکی از ادرار را بررسی می کند که می تواند در ارزیابی اختلالات کلیه و مجاری ادراری ضروری باشد و همچنین می تواند به ارزیابی اختلالاتی مانند دیابت یا مشکلات کبدی کمک کند.
آزمایش آنالیز ادرار شامل بررسی ظاهر، غلظت و محتوای ادرار است. به عنوان مثال، عفونت دستگاه ادراری ممکن است ادرار را به جای شفاف، کدر به نظر برساند. افزایش سطح پروتئین در ادرار می تواند نشانه ای از بیماری کلیوی باشد.
نتایج غیرمعمول آزمایش ادرار اغلب نیاز به آزمایش بیشتری برای یافتن منبع مشکل دارد.
آزمایش ادرار یک آزمایش رایج است که به چند دلیل انجام می شود:
- آزمایش چکاپ: آزمایش ادرار ممکن است بخشی از یک معاینه پزشکی معمول، آزمایش چکاپ بارداری یا آمادگی قبل از جراحی باشد. یا ممکن است برای غربالگری انواع اختلالات، مانند دیابت، بیماری کلیوی یا بیماری کبد و یا زمانی که فرد در بیمارستان بستری شده است، استفاده شود.
- برای تشخیص یک بیماری: اگر شخصی درد شکم، کمردرد، تکرر ادرار یا دفع ادرار دردناک، وجود خون در ادرار یا سایر مشکلات ادراری دارد، ممکن است آزمایش ادرار برای او درخواست شود. آزمایش ادرار می تواند به تشخیص علت این علائم و نشانه ها کمک کند.
- برای نظارت بر بیماری و درمان: اگر یک بیماری مانند بیماری کلیوی یا عفونت دستگاه ادراری تشخیص داده شده است، پزشک ممکن است آزمایش ادرار را به طور منظم برای نظارت بر وضعیت بیماری و درمان توصیه کند.
برای انجام آزمایش ادرار چه اقداماتی باید انجام داد؟
اگر شخص فقط آزمایش ادرار دارد، نیازی به رعایت ناشتایی پیش از انجام این آزمایش، ندارد. اگر همراه با آزمایش ادرار، آزمایش‌های دیگری نیز باید انجام شود، ممکن است لازم باشد قبل از آزمایش ناشتا باشد. بهتر است پیش از انجام آزمایش ها با پزشک یا مسئول یک آزمایشگاه دقیق مشورت شود. بسیاری از داروها، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل ها، می توانند بر نتایج آزمایش ادرار تأثیر بگذارند. قبل از آزمایش ادرار، در مورد داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل های مصرفی باید به پزشک اطلاع داد.
در آزمایش آنالیز ادرار چه مواردی بررسی می شود؟
دفع ادرار برای عملکردهای مختلف بدن بسیار مهم است. به عنوان مثال ادرار کردن، تعادل آب را در بدن تنظیم می کند و همچنین موادی که در طی فرآیندهای متابولیک تولید می شوند و دیگر مورد نیاز بدن نیستند، از طریق ادرار از بدن خارج می شود. این مواد شامل مواد سمی در غذا یا داروها می شود. آزمایش ادرار می تواند به تشخیص بیماری های سیستم ادراری و همچنین بیماری های متابولیک مانند دیابت یا بیماری کبد کمک کند.
آزمایش ادرار می تواند شامل سه بخش باشد:
بررسی ظاهری ادرار: رنگ، بو و مقدار ادرار می تواند نشان دهد که آیا مشکلی وجود دارد یا خیر. به عنوان مثال، اگر فردی ادرار تیره دفع کند، می تواند نشانه این باشد که به اندازه کافی آب ننوشیده است – یا اینکه کلیه هایش دیگر به درستی کار نمی کنند. ادرار کدر یا پوسته پوسته می تواند نشانه عفونت دستگاه ادراری باشد. اگر رنگ ادرار قرمز باشد، ممکن است خون در آن وجود داشته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر، آزمایش ادرار باید در دقیق ترین آزمایشگاه کرج انجام شود.
بررسی میکروسکوپی ادرار:
مقدار کمی ادرار در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا مواردی را که در ادرار طبیعی وجود ندارد و با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شوند، بررسی شود، گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، باکتری‌ها (میکروب‌ها) و کریستال ها (که از مواد شیمیایی در ادرار تشکیل می شوند و ممکن است در نهایت بزرگتر شوند و به سنگ کلیه تبدیل شوند) در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده هستند.
وجود گلبول های سفید (لکوسیت ها) ممکن است نشانه عفونت باشد.
وجود گلبول‌های قرمز خون ممکن است نشانه‌ای از بیماری کلیوی، اختلال خونی یا بیماری زمینه‌ای دیگری مانند سرطان مثانه باشد.
مشاهده باکتری ها، مخمرها یا انگل ها می توانند نشان دهنده عفونت باشند.
مشاهده کست ها که پروتئین های لوله ای شکل هستند، می توانند نتیجه اختلالات کلیوی باشند.
وجود کریستال ها ممکن است نشانه سنگ کلیه باشند.
آزمایش دیپ استیک:
یک نوار نازک پلاستیکی که حاوی مواد شیمیایی است در ادرار فرو می رود. اگر یک ماده در سطحی بالاتر از حد طبیعی باشد، نوارها تغییر رنگ می دهند. . برخی از مواردی که یک آزمایش دیپ استیک می تواند بررسی کند عبارتند از:
اسیدیته (pH): اندازه گیری مقدار اسید در ادرار است. PH بالاتر از حد طبیعی ممکن است نشانه سنگ کلیه، عفونت ادراری، مشکلات کلیوی یا سایر اختلالات باشد.
پروتئین: این ماده یک بلوک ساختمانی مهم در بدن است. همه افراد در خون خود پروتئین دارند. اما پروتئین فقط باید در خون باشد نه ادرار. کلیه ها در این فرآیند نقش دارند. کلیه های سالم مواد زائد و آب اضافی را از خون خارج می کنند، اما چیزهایی را که بدن به آن نیاز دارد، مانند پروتئین، را دفع نمی کنند. هنگامی که کلیه ها آسیب می بینند، پروتئین به ادرار نشت می کند. وجود پروتئین در ادرار نشان می دهد که واحدهای فیلتر کننده کلیه در اثر بیماری کلیوی آسیب دیده اند.
گلوکز (قند): وجود این ماده در ادرار معمولاً نشانه دیابت است.
گلبول های سفید:
وجود گلبول های سفید در ادرار نشانه عفونت هستند.
بیلی روبین: یک محصول زائد از تجزیه گلبول های قرمز است. بیلی روبین معمولاً توسط کبد از خون خارج می شود. وجود آن در ادرار ممکن است نشانه بیماری کبد باشد.
خون: مشاهده خون در ادرار می تواند نشانه عفونت، مشکل کلیوی، مصرف برخی داروها یا حتی ورزش سنگین باشد. وجود خون در ادرار نیاز به آزمایشات بیشتری دارد.
آزمایش ادرار می تواند به تشخیص بسیاری از بیماری ها قبل از اینکه علائم آنها احساس شود کمک کند. پیدا کردن و درمان زودهنگام یک بیماری می تواند به جلوگیری از شدت یافتن بیماری های جدی کمک کند.
کتون: وجود کتون نیز مانند قند، می تواند نشانه دیابت باشد و نیاز به آزمایشات دقیق تر دارد.
آزمایش ادرار به تنهایی معمولاً در تشخیص قطعی به کار نمی رود و ارزیابی نتایج آزمایش ادرار با سایر آزمایش‌ها می‌تواند به پزشک در تشخیص بیماری و تصمیم گیری برای درمان کمک کند.
نحوه جمع آوری نمونه ادرار
ادرار می تواند به راحتی توسط باکتری ها، سلول ها و سایر مواد آلوده شود، بنابراین بهتر است قبل از نمونه گیری، ناحیه تناسلی با آب – اما نه صابون – تمیز شود. برای به دست آوردن نتیجه دقیق و جلوگیری از آلودگی باکتریایی، از ادرار میانی استفاده شود. یعنی با قطع جریان ادرار پس از چند ثانیه و سپس جمع آوری این قسمت میانی ادرار در ظرف جمع آوری نمونه، نمونه ای از ادرار میانی را گرفته می شود.
نحوه تفسیر نتایج
تفسیر هر گونه آزمایش به عهده پزشک معالج است. پزشک با توجه به نتیجه ثبت شده در آزمایش، آن را تفسیر می کند. برای مثال می توان از مقدار pH برای یافتن اینکه آیا خطر ابتلا به سنگ های ادراری افزایش یافته است یا خیر، استفاده کرد. این در صورتی است که PH بیش از حد اسیدی باشد (اگر مقدار آن زیر 5 باشد). مقدار pH بیش از 7 ممکن است نشانه عفونت باکتریایی دستگاه ادراری باشد. سطوح بالای پروتئین ممکن است نشانه نفریت (التهاب کلیه) باشد. وجود کتون ها و قند در ادرار از نشانه های قند خون بالا هستند. مشاهده لکوسیت یا نیتریت ممکن است نشانه عفونت باکتریایی باشد.
آزمایش کشت ادرار برای بررسی وجود میکروب ها یا باکتری ها در ادرار به کار می رود که می توانند باعث عفونت دستگاه ادراری (UTI) شوند.
دستگاه ادراری شامل کلیه ها، مثانه و لوله هایی است که ادرار را حمل می کنند (حالب و مجرای ادرار). عفونت معمولا از مثانه یا مجرای ادرار شروع می شود. اما می تواند هر بخشی از این سیستم را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم عفونت ادرار :
- درد و سوزش هنگام دفع ادرار
- تکرر ادرار
- نیاز دفع فوری ادرار
- تب
- شکم درد
- خون در ادرار
نمونه ادرار به روشی که پیش تر توضیح داده شد، گرفته شده و به به آزمایشگاه تحویل داده می شود. مقداری از ادرار در یک ظرف حاوی محیط کشت قرار داده شده و در دمای بدن ذخیره می شود. در طی چند روز آینده، هر گونه باکتری یا مخمر در نمونه تکثیر و رشد خواهد کرد. سپس یک تکنسین آزمایشگاه آن را زیر میکروسکوپ بررسی می کند. اندازه، شکل و رنگ آنها نشان می دهد که چه نوع میکروبی در ادرار وجود دارد و چه تعداد میکروب در حال رشد است. اگر عفونت واقعی باشد، معمولاً یک نوع باکتری غالب است. تکنسین آزمایشگاه نوع میکروب را گزارش خواهد کرد.
اگر میکروب مضر وجود نداشته باشد، کشت “منفی” نامیده می شود. اگر باکتری های خاصی در حال رشد باشند، کشت “مثبت” است. شایع ترین باکتری که باعث عفونت دستگاه ادراری یا UTI می شود اشیرشیاکلی E-coli است – این باکتری عموما در روده زندگی می کنند.
آزمایشگاه ممکن است آزمایش‌های بیشتری انجام دهد تا ببیند کدام داروها یا آنتی بیوتیک ها بهترین شانس را برای مبارزه با عفونت دارند به این آزمایش، آنتی بیوگرام می گویند.
در صورت وجود عفونت، پزشک احتمالاً آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد. بهتر است حتما کل مقدار تجویز شده را مصرف شود. بیشتر اوقات، عفونت از بین می رود. اما ممکن است عود کند، این مشکل در زنان شایع تر است به خصوص اگر خانم از نظر جنسی فعال باشد. در زنان جوان، آمیزش جنسی خطر ابتلا به عفونت را افزایش می دهد. در زنان مسن، یائسگی و کمبود استروژن این خطر را افزایش می دهد. این خطر در مردان مسن که دارای پروستات بزرگتری هستند، بیشتر است.
بسیار مهم است که داروی را طبق دستور پزشک مصرف کرد. زیرا عفونتی که از مثانه یا مجرای ادرار شروع می شود می تواند به کلیه ها سرایت کرده و به آنها آسیب برساند.
آزمایش ادرار 24 ساعته چیست؟
این آزمایش شامل جمع آوری ادرار در مدت 24 ساعت است: اولین نمونه ادرار پس از بیدار شدن از خواب استفاده نمی شود، اما زمان دفع ادرار ذکر می شود. از آن به بعد، برای 24 ساعت آینده، تمام ادرار در یک ظرف جمع آوری می شود. پس از اتمام 24 ساعت، ظرف نمونه به یک آزمایشگاه دقیق تحویل داده می شود. معمولا ظرف جمع آوری نمونه ادرار را آزمایشگاه به بیمار می دهد. این ظرف معمولاً دارای ماده ای برای جلوگیری از رشد باکتری ها در حین جمع آوری ادرار است. ادرار باید در تمام مدت 24 ساعت در یخچال نگهداری شود. سپس در آزمایشگاه بررسی می شود.
آزمایش ادرار 24 ساعته چه مواردی را بررسی می کند؟
از نمونه ادرار 24 ساعته می توان برای یافتن مقادیری از مواد خاص (مانند پروتئین ها، هورمون ها، نمک ها و محصولات متابولیک) استفاده کرد.
آزمایش ادرار 24 ساعته چگونه تفسیر می شود؟
نتایج آزمایش می تواند بگوید که چه مقدار پروتئین و کراتینین در ادرار وجود دارد. اگر مقدار بسیار کمی از کراتینین مشاهده شود، ممکن است به این معنی باشد که کلیه ها به درستی کار نمی کنند. سطوح بالای پروتئین در ادرار که پروتئینوری نامیده می شود، می تواند ناشی از شرایطی مانند نارسایی قلبی، دیابت، التهاب لگن یا کلیه، عفونت های دستگاه ادراری، بیماری کلیوی یا سرطان کلیه باشد.
برخی از اختلالات سیستم غدد درون ریز باعث افزایش میزان هورمون ها و محصولات متابولیک آنها در ادرار می شود. به منظور تشخیص این اختلالات، ادرار اغلب در یک دوره 24 ساعته در چند روز جمع آوری می شود و سپس آزمایش می شود.