آزمایش آنزیم های کبدی

آزمایش آنزیم های کبدی

کبد در قسمت بالای سمت راست حفره شکم و زیر قفسه سینه قرار دارد. کبد وظایف بسیاری دارد که برای زندگی حیاتی هستند و آزمایش آنزیم های کبدی در بررسی عملکرد کبد نقش به سزایی دارد. به طور خلاصه برخی از وظایف مهم کبد انسان عبارتند از:

• سم زدایی خون
• تولید فاکتورهای ضروری برای لخته شدن خون، آلبومین و بسیاری از پروتئین های مهم دیگر
• متابولیسم داروها و مواد مغذی
• پردازش مواد زائد هموگلوبین و سایر سلول ها
• ذخیره ویتامین، چربی، کلسترول و صفرا
• تولید گلوکز (گلوکونئوژنز یا سنتز/آزادسازی گلوکز در هنگام گرسنگی)

آزمایش آنزیم های کبدی، با اندازه‌گیری سطح پروتئین‌ها، آنزیم‌های کبدی و بیلی روبین در خون به تعیین سلامت کبد کمک می‌کنند. این آزمایش ها همچنین می توانند به پیشرفت یا درمان یک بیماری نظارت کنند.

سطوح بالاتر یا پایین تر از حد معمول این آنزیم ها یا پروتئین ها می تواند نشان دهنده مشکل در کبد باشد.

برخی از دلایلی که ممکن است آزمایشات عملکرد کبد انجام شود غربالگری بیماری هایی مانند هپاتیت، نظارت بر عوارض جانبی داروها و بررسی شدت بیماری کبدی است.

در این مقاله، گروه علمی دقیق ترین آزمایشگاه کرج (2) به انواع مختلف آزمایش های کبدی و نحوه تفسیر نتایج آنها پرداخته است.

آنزیم های کبدی پروتئین هایی هستند که واکنش های شیمیایی را در بدن سرعت می بخشند. این واکنش های شیمیایی شامل تولید صفرا و موادی است که به لخته شدن خون، تجزیه مواد غذایی و سموم و مبارزه با عفونت کمک می کند. آنزیم های رایج کبدی عبارتند از:

• آلکالین فسفاتاز (ALP).
• آلانین ترانس آمیناز (ALT).
• آسپارتات ترانس آمیناز (AST).
• گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT).

 

آلانین ترانس آمیناز (ALT).

آلانین ترانس آمیناز (ALT) توسط بدن برای متابولیسم پروتئین استفاده می شود. اگر کبد آسیب دیده باشد یا به درستی کار نکند، ALT می تواند در خون آزاد شود. این امر باعث افزایش سطح ALT می شود. نتیجه بالاتر از آنچه در این آزمایش معمول است، می تواند نشانه آسیب کبدی باشد.

تخمین زده می شود که حدود 10 درصد از مردم در ایالات متحده سطوح ALT بالا دارند.

آسپارتات آمینوترانسفراز (AST).

آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) آنزیمی است که در چندین قسمت بدن یافت می شود، از جمله:

• قلب
• مغز
• پانکراس
• کبد
• عضلات

هنگامی که کبد آسیب می بیند، AST می تواند در جریان خون آزاد شود. نتیجه بالا در آزمایش AST ممکن است نشان دهنده مشکل در کبد یا عضلات باشد.

از آنجایی که سطوح AST به اندازه ALT برای تشخیص آسیب کبدی اختصاصی نیست، معمولاً برای بررسی مشکلات کبدی همراه با ALT اندازه گیری می شود. به عنوان مثال، نسبت AST:ALT بالا ممکن است نشان دهنده بیماری الکلی کبد باشد.

آلکالین فسفاتاز (ALP).

آلکالین فسفاتاز (ALP) آنزیمی است که در استخوان ها، مجاری صفراوی و کبد یافت می شود. برای ارزیابی سیستم مجرای صفراوی کبد می توان از تست ALP استفاده کرد.

آلبومین

آلبومین پروتئین اصلی ساخته شده توسط کبد است و بسیاری از عملکردهای مهم بدن را انجام می دهد.

به عنوان مثال، آلبومین بافت‌های بدن را تغذیه می‌کند و هورمون‌ها، ویتامین‌ها و سایر مواد را به سراسر بدن منتقل می‌کند.

 

بیلی روبین

بیلی روبین یک ماده زائد ناشی از تجزیه گلبول های قرمز است. معمولاً توسط کبد پردازش می شود و قبل از اینکه از طریق مدفوع دفع شود از کبد عبور می کند.

یک کبد آسیب دیده نمی تواند به درستی بیلی روبین را پردازش کند. این امر منجر به افزایش غیر معمول در سطح بیلی روبین در خون می شود. برخی از بیماری های ارثی می توانند سطح بیلی روبین را افزایش دهند، حتی زمانی که عملکرد کبد مطابق انتظار است.

آنزیم های آمینوترانسفراز (ALT، AST) چه آنزیم هایی هستند؟

آنزیم‌های آمینوترانسفراز واکنش‌های شیمیایی را کاتالیز می‌کنند که در آن گروه آمین از یک اسید آمینه  از یک مولکول دهنده به یک مولکول گیرنده منتقل می‌شود، از این رو، “آمینوترانسفرازها” نامیده می‌شوند.

نام دیگر آمینوترانسفراز، ترانس آمیناز است.

آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) همچنین به عنوان (SGOT) شناخته می شود.

آلانین آمینوترانسفراز (ALT) نیز به عنوان (SGPT) شناخته می شود.

به طور خلاصه، AST = SGOT و ALT = SGPT. آنزیم هایی هستند که توسط کبد و انواع دیگر سلول ها تولید می شوند.

AST (SGOT) به طور معمول در بافت های مختلفی از جمله کبد، قلب، عضله، کلیه و مغز یافت می شود. هنگامی که هر یک از این بافت ها آسیب ببینند، در سرم آزاد می شود. به عنوان مثال، سطح AST در سرم در حملات قلبی یا با آسیب عضلانی افزایش می یابد. بنابراین، این یک شاخص بسیار خاص برای آسیب کبدی نیست، زیرا افزایش آن می تواند در نتیجه آسیب به سایر بافت های بدن نیز رخ دهد.

در مقابل، ALT (SGPT) معمولاً عمدتاً در کبد یافت می شود. این بدان معنا نیست که به طور انحصاری در کبد قرار دارد.

افزایش (AST و ALT) به چه معناست؟

AST (SGOT) و ALT (SGPT) شاخص های نسبتاً حساس برای تشخیص آسیب کبدی ناشی از انواع مختلف بیماری ها هستند و در مجموع به آنها آزمایش آنزیم های کبد یا آزمایش عملکرد کبد گفته می شود. با این حال، باید تاکید کرد که سطوح بالاتر از حد نرمال این آنزیم‌های کبدی را نباید با بیماری کبدی یکی دانست. به عنوان مثال، افزایش این آنزیم ها می تواند با آسیب عضلانی رخ دهد. تفسیر نتایج AST و ALT بالا بستگی به کل ارزیابی بالینی یک فرد دارد، و بنابراین بهتر است توسط پزشکان مجرب در ارزیابی بیماری کبد و بیماری عضلانی انجام شود.

علاوه بر این، سطوح AST (SGOT) و ALT (SGPT) را نمی توان برای تعیین درجه بیماری کبد یا پیش آگهی عملکرد کبد استفاده کرد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی A ممکن است سطوح AST و ALT بسیار بالایی داشته باشند اما اکثر افراد مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی A بدون ایجاد آسیب دائمی در کبد، به طور کامل بهبود می یابند. برعکس، افراد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت C معمولاً فقط کمی افزایش سطح AST و ALT دارند در حالی که آسیب جدی کبدی و حتی سیروز پیشرفته کبد را در پی خواهند داشت.

چه زمانی از آزمایش آنزیم های کبدی استفاده می شود؟

برای بررسی آسیب های ناشی از عفونت های کبدی، مانند هپاتیت B و هپاتیت C، همچنین برای نظارت بر عوارض جانبی برخی داروها آزمایش عملکرد کبدی درخواست می شود.

داروهای زیر ممکن است بر کبد تاثیر گذاشته و موجب بروز اختلال در نتایج آزمایش عملکرد کبدی شوند:

• استاتین ها
• آنتی بیوتیک ها
• داروهای ضد تشنج
• داروهای سل

آزمایش آنزیم های کبدی برای نظارت بر بیماری و نیز بررسی تاثیر درمان، یا در مواردی که سابقه خانوادگی بیماری کبدی مانند بیماری کبد چرب وجود دارد، این آزمایش ها انجام می شوند.

در صورت ابتلا به بیماری های زیر، انجام آزمایش عملکرد کبدی بخشی از روند کنترل بیمار محسوب می شود:

• تری گلیسیرید بالا
• دیابت
• فشار خون بالا
• کم خونی
• مصرف مکرر الکل
• بیماری های کیسه صفرا

پزشک ممکن است سطح آنزیم های کبدی را با آزمایش عملکرد کبد (LFT) یا پانل کبدی بررسی کند. آزمایش عملکرد کبد نوعی آزمایش خون است.

چه عواملی باعث افزایش فاکتورهای آزمایش آنزیم های کبدی می شود؟

اگر فردی آنزیم های کبدی بالا داشته باشد، پزشک ممکن است علل زمینه ای احتمالی را بررسی کند.

آنها ممکن است علاوه بر پرسیدن در مورد سبک زندگی و عادات غذایی فرد، آزمایش های بیشتری نیز انجام دهند.

شایع ترین علت افزایش آنزیم های کبدی بیماری کبد چرب است. تحقیقات نشان می‌دهد که 25 تا 51 درصد از افرادی که آنزیم‌های کبدی بالایی دارند، به این بیماری مبتلا هستند.

سایر شرایطی که به طور معمول باعث افزایش آنزیم های کبدی می شوند عبارتند از:

• سندرم متابولیک
• هپاتیت
• اختلال مصرف الکل یا مواد مخدر
• سیروز کبد

سایر شرایطی که کمتر باعث افزایش آنزیم های کبدی می شوند عبارتند از:

• هپاتیت خود ایمنی
• بیماری سلیاک
• عفونت با ویروس اپشتین بار
• بیماری تیروئید.
• سرطان کبد
• هموکروماتوز
• مونونوکلئوز
• سپسیس یا مسمومیت خون
• بیماری ویلسون
• پلی میوزیت که باعث التهاب عضلات می شود

برخی از داروها، از جمله برخی مسکن ها و استاتین ها نیز می توانند باعث افزایش آنزیم های کبدی شوند.

 

افزایش آنزیم های کبدی خود بدون علامت هستند، اما شرایط زمینه ای مسئول آنها ممکن است علائم ایجاد کند.

در ادامه به علل شایع افزایش آنزیم های کبدی و همچنین علائم آنها اشاره شده است:

بیماری کبد چرب

بیماری کبد چرب زمانی رخ می دهد که چربی ها در کبد تجمع پیدا کنند. اگر این تجمع به دلیل مصرف الکل باشد به آن بیماری کبد چرب الکلی می گویند.

وقتی الکل عامل ایجاد کننده نباشد، تجمع چربی در کبد بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) نامیده می شود. افراد مبتلا به سندرم متابولیک بیشتر در معرض خطر NAFLD هستند.

بیماری کبد چرب ممکن است گاهی اوقات باعث خستگی و درد در سمت راست شکم شود، اما اغلب بدون علامت است.

سندرم متابولیک

سندرم متابولیک گروهی از علائم است که خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد. این علائم عبارتند از:

• قند خون بالا
• فشار خون بالا
• اضافه وزن
• کلسترول بالا

هپاتیت

فرد مبتلا به هپاتیت ممکن است دچار خستگی، درد مفاصل و حالت تهوع شود.

هپاتیت یک ویروس است که منجر به التهاب کبد می شود. چندین گونه مختلف هپاتیت وجود دارد که A، B، C، D و E نامیده می شوند. علائم همه سویه ها مشابه است.

علائم شایع هپاتیت عبارتند از:

• خستگی
• درد عضلانی
• درد مفاصل
• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها
• دل درد
• تب
• ادرار تیره
• خارش پوست
• زردی چشم و پوست (یرقان)

اختلال مصرف الکل یا مواد مخدر

نوشیدن بیش از حد الکل یا استفاده از داروهای غیرقانونی ممکن است منجر به التهاب یا آسیب کبد شود.

التهاب کبد در اثر مصرف الکل هپاتیت الکلی نامیده می شود. وقتی داروها علت زمینه ای هستند، پزشکان آن را هپاتیت سمی می نامند.

علائم هپاتیت الکلی و سمی مشابه علائم سایر گونه های هپاتیت است.

سیروز

سیروز نوعی آسیب کبدی است. فرد مبتلا به سیروز دارای زخم دائمی در کبد است که می تواند از عملکرد صحیح آن جلوگیری کند. سیروز ممکن است در نهایت منجر به نارسایی کبد شود.

علائم سیروز شامل خستگی و خارش پوست است. افراد در صورت عدم درمان هپاتیت یا بیماری کبد چرب در معرض خطر سیروز هستند.

عوامل خطر برای افزایش آنزیم های کبدی چیست؟

عواملی که فرد را در معرض خطر افزایش آنزیم های کبدی قرار می دهند عبارتند از:

• سوء مصرف الکل.
• برخی داروها، گیاهان دارویی و مکمل های ویتامینی.
• دیابت.
• سابقه خانوادگی بیماری کبد.
• هپاتیت

علائم افزایش آنزیم های کبدی چیست؟

اکثر افرادی که آنزیم های کبدی بالا دارند علائمی ندارند. اگر آسیب کبدی دلیل افزایش آنزیم های کبدی باشد، ممکن است علائمی زیر بروز کنند:

• درد شکم
• ادرار تیره
• خستگی
• خارش
• زردی
• مدفوع رنگ روشن
• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ

افزایش آنزیم های کبدی ممکن است نشانه این باشد که کبد فرد به درستی کار نمی کند. سلول های آسیب دیده یا ملتهب کبد آنزیم هایی را در جریان خون آزاد می کنند که آزمایش خون آنها را تشخیص می دهد.

پزشکان در صورت مشاهده علائم بیماری هایی که به طور معمول باعث آسیب کبدی می شوند، آزمایش آنزیم های کبدی بالا را درخواست می کنند.

افزایش آنزیم های کبدی چگونه درمان می شود؟

حدود یک سوم افرادی که دارای آنزیم های کبدی بالا هستند، پس از دو تا چهار هفته سطح آنزیم های کبدی طبیعی خواهند داشت. اگر آنزیم‌های کبدی بالا بماند، ممکن است پزشک آزمایش‌های خون یا آزمایش‌های تصویربرداری بیشتری مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن یا MRI را درخواست کند. همچنین ممکن است بیمار را به متخصص گوارش ارجاع دهند. درمان بستگی به این دارد که چه چیزی باعث افزایش آنزیم های کبدی شده است.

آیا می توان از افزایش آنزیم های کبدی جلوگیری کرد؟

برخی از بیماری هایی که باعث افزایش آنزیم های کبدی می شوند قابل پیشگیری نیستند. اما اقداماتی وجود دارد که می توان برای حفظ سلامت کبد انجام داد:

• از مصرف الکل پرهیز شود
• عدم استفاده از سوزن ها یا وسایل آلوده به خون
• پیروی از رژیم غذایی سالم
• تزریق واکسن هپاتیت A و B
• در صورت ابتلا به دیابت، قند خون مرتبا کنترل شود
• در مورد هر گونه دارو، گیاهان و مکمل هایی که مصرف می کنید، به پزشک اطلاع دهید.
• تناسب اندام
• انجام فعالیتهای ورزشی روزانه