دیابت

دیابت (1) یک بیماری مزمن است که بر نحوه تبدیل غذا به انرژی توسط بدن تأثیر می گذارد.

بدن بیشتر غذایی که می خورید را به قند (گلوکز) تجزیه می کند و آن را در جریان خون آزاد می کند. وقتی قند خون بالا می رود، به پانکراس سیگنال می دهد که انسولین ترشح کند. انسولین مانند کلیدی عمل می کند که قند خون را برای استفاده به عنوان انرژی وارد سلول های بدن می کند.

در بیماری دیابت (1)، بدن انسولین کافی تولید نمی کند یا نمی تواند آنطور که باید از آن استفاده کند. وقتی انسولین کافی وجود نداشته باشد یا سلول‌ها به انسولین پاسخ ندهند، قند خون بیش از حدی در جریان خون باقی می‌ماند. با گذشت زمان، این امر می تواند باعث مشکلات جدی مانند بیماری قلبی، از دست دادن بینایی و بیماری کلیوی شود.

برای تشخیص به موقع بیماری دیابت، باید آزمایش های قند خون را در برنامه چکاپ سلامت خود قرار دهید، به منظور انجام آزمایش های چکاپ در بهترین آزمایشگاه کرج (2)، میتوانید به آزمایشگاه گوهردشت مراجعه نمایید.

انواع دیابت:

سه نوع اصلی از این بیماری وجود دارد:

نوع 1
نوع 2
دیابت بارداری

پیش دیابت چیست؟

در ایالات متحده، 96 میلیون بزرگسال – بیش از 1 نفر از هر 3- به پیش دیابت مبتلا هستند. بیش از 8 نفر از هر 10 نفر از آنها نمی دانند که به این شرایط مبتلا هستند. در پیش دیابت، سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه کافی برای تشخیص دیابت نوع 2 بالا نیست. پیش دیابت خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سکته را افزایش می دهد. اما خبر خوب این است که در صورت تشخیص پیش دیابت، تغییر سبک زندگی می تواند در پیشگیری از بروز دیابت نوع دو پیشگیری نماید.

دیابت نوع یک چیست؟

تصور می شود دیابت نوع 1 ناشی از یک واکنش خود ایمنی است (بدن به اشتباه به خود حمله می کند). در طی این واکنش، سیستم ایمنی سلول های انسولین ساز در لوزالمعده را از بین می برد. به این سلول های سازنده انسولین، سلول های بتا می گویند. تقریباً 10-5 درصد از افراد مبتلا به دیابت، به دیابت نوع 1 دچار هستند. علائم این نوع اغلب به سرعت ایجاد می شود. معمولاً در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان تشخیص داده می شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 1، برای زنده ماندن باید هر روز انسولین مصرف کنند.

علائم دیابت نوع یک:

علائم اغلب ظریف هستند، اما می توانند شدید شوند. آنها عبارتند از:

تشنگی شدید
گرسنگی (به خصوص بعد از غذا خوردن)
خشکی دهان
ناراحتی معده و استفراغ
تکرر ادرار
کاهش وزن بدون دلیل
خستگی
تاری دید
تنفس سنگین و سخت
عفونت های مکرر پوست، مجاری ادراری یا واژن
بدخلقی یا تغییرات خلقی
شب ادراری در کودکی

علائم اورژانسی دیابت نوع یک عبارتند از:

لرزش و سردرگمی
تنفس سریع و پی در پی
استشمام بوی میوه از تنفس
شکم درد
از دست دادن هوشیاری

علل ایجاد دیابت نوع 1:

انسولین هورمونی است که به انتقال قند یا گلوکز به بافت های بدن کمک می کند. سلول ها از آن به عنوان سوخت استفاده می کنند.

آسیب به سلول های بتا ناشی از دیابت نوع یک این روند را از بین می برد. در نتیجه گلوکز کافی به سلول ها نمی رسد زیرا انسولین برای انجام این کار وجود ندارد. در عوض، گلوکز در خون تجمع پیدا می کند و سلول ها گرسنگی می کشند. این امر باعث افزایش قند خون می شود که می تواند منجر به موارد زیر شود:

کم آبی بدن: وقتی قند اضافی در خون وجود داشته باشد، ادرار بیشتری دفع می شود. این روش بدن برای خلاص شدن از شر گلوکز اضافی است. مقدار زیادی آب با ادرار از بدن خارج می شود و باعث کم آبی بدن می شود.

کاهش وزن: گلوکزی که هنگام ادرار از بین می رود، کالری را نیز با خود همراه می کند. به همین دلیل است که بسیاری از افراد مبتلا به قند خون بالا، وزن کم می کنند. کم آبی نیز در این امر نقش دارد.

کتواسیدوز دیابتی (DKA). اگر بدن نتواند گلوکز کافی برای سوخت و ساز دریافت کند، سلول های چربی را تجزیه می کند. این امر باعث ایجاد مواد شیمیایی به نام کتون می شود. کبد قندی را که ذخیره می کند آزاد می کند تا به بدن کمک کند. اما بدن نمی تواند بدون انسولین از آن استفاده کند، بنابراین همراه با کتون های اسیدی در خون تجمع می یابد. این ترکیب از گلوکز اضافی، کم آبی بدن و تجمع اسید به عنوان کتواسیدوز شناخته می شود و اگر فورا درمان نشود، می تواند تهدید کننده زندگی باشد.

آسیب به بدن. با گذشت زمان، سطوح بالای گلوکز در خون می تواند به اعصاب و رگ های خونی کوچک در چشم، کلیه ها و قلب آسیب برساند. آنها همچنین می توانند احتمال ابتلا به تصلب شرایین را افزایش دهند که می تواند منجر به حملات قلبی و سکته شود.

عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع 1:

این بیماری در مردان و زنان به طور مساوی تأثیر می گذارد. خطر ابتلا به دیابت نوع یک در افراد زیر بیشتر است:

سن کمتر از 20 سال
سفید پوست ها
سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع یک

دیابت نوع دو چیست؟

در دیابت نوع 2، بدن به خوبی از انسولین استفاده نمی کند و نمی تواند قند خون را در سطح نرمال نگه دارد. حدود 90 تا 95 درصد از افراد مبتلا به دیابت، به دیابت نوع 2 دچار هستند. این بیماری در طول سالیان متمادی ایجاد می شود و معمولاً در بزرگسالان تشخیص داده می شود. فرد بیمار ممکن است متوجه هیچ علامتی نشود، بنابراین انجام آزمایش های چکاپ قند خون بسیار حائز اهمیت است. دیابت نوع 2 را می توان با تغییرات در سبک زندگی پیشگیری کرد یا به تاخیر انداخت، مانند:

کاهش وزن.
پیروی از رژیم غذایی سالم.
ورزش کردن

علائم :

علائم می تواند آنقدر خفیف باشد که بیمار متوجه آنها نشود. اما علائم اصلی آن عبارتند از:

تشنگی زیاد
دفع ادرار زیاد
تاری دید
بداخلاق بودن
گزگز یا بی حسی در دست یا پا
خستگی/احساس فرسودگی
زخم هایی که خوب نمی شوند
عفونت های قارچی که مدام عود می کنند
احساس گرسنگی
کاهش وزن بدون دلیل

اگر دانه های تیره رنگ در اطراف گردن یا زیر بغل خود مشاهده می کنید، هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. اینها ممکن است آکانتوز نیگریکانس باشند و می توانند نشانه هایی از مقاومت بدن در برابر انسولین باشند.

علل ایجاد دیابت نوع دو:

پانکراس هورمونی به نام انسولین می سازد. این هورمون به سلول ها کمک می کند تا گلوکز را به انرژی تبدیل کند. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 انسولین تولید می کنند، اما سلول های آنها آنطور که باید از آن استفاده نمی کنند.

در ابتدا، پانکراس انسولین بیشتری تولید می کند تا گلوکز را به سلول ها برساند. اما در نهایت، نمی تواند این کار را ادامه دهد و در نهایت گلوکز در خون افزایش پیدا می کند.

معمولاً ترکیبی از موارد زیر باعث بروز دیابت نوع 2 می شود:

ژن ها: دانشمندان قطعات مختلفی از DNA را یافته اند که بر نحوه ساخت انسولین توسط بدن تأثیر می گذارد.

اضافه وزن: اضافه وزن یا چاقی می تواند باعث مقاومت به انسولین شود، به خصوص اگر چاقی در ناحیه میانی بدن یا چاقی شکمی باشد.

سندرم متابولیک: افراد مبتلا به مقاومت به انسولین اغلب دارای گروهی از مشکلات از جمله قند خون بالا، چربی اضافی در اطراف شکم، فشار خون بالا و کلسترول و تری گلیسیرید بالا هستند.

تولید گلوکز بیش از حد در کبد: وقتی قند خون پایین است، کبد گلوکز می سازد. بعد از خوردن غذا، قند خون بالا می رود و کبد معمولاً کند می شود و گلوکز خود را ذخیره می کند. اما در برخی موارد کبد این روند را به درستی انجام نمی دهد.

ارتباط نادرست بین سلول ها: گاهی اوقات، سلول ها سیگنال های اشتباهی ارسال می کنند یا پیام ها را به درستی دریافت نمی کنند. هنگامی که این مشکلات بر نحوه ساخت و استفاده سلول ها از انسولین یا گلوکز تأثیر می گذارد، یک واکنش زنجیره ای می تواند منجر به این بیماری شود.

عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع 2:

برخی موارد احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد. هرچه تعداد این موارد بیشتر باشد، شانس ابتلا به دیابت نوع دو بیشتر است. برخی از این موارد خطر عبارتند از:

سن 45 یا بیشتر
وجود سابقه خانوادگی
پیش دیابت
بیماری قلبی و عروقی
فشار خون بالا، حتی اگر تحت درمان و تحت کنترل باشد
کلسترول HDL پایین
تری گلیسیرید بالا
اضافه وزن یا چاق بودن
دیابت بارداری در دوران بارداری
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
افسردگی

سایر مواردی که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد به عادات روزانه و سبک زندگی مربوط می شود. اینها مواردی هستند که می توانید با اصلاح آنها از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنید:

کم تحرکی
سیگار کشیدن
استرس
خوابیدن خیلی کم یا زیاد

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری در زنان بارداری که هرگز به آن مبتلا نداشته اند، ایجاد می شود. در مادران مبتلا ، جنین در معرض خطرات بیشتری قرار دارد. دیابت بارداری معمولاً پس از تولد نوزاد از بین می رود. با این حال، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در مراحل بعدی زندگی افزایش می دهد. احتمال اینکه نوزاد در دوران کودکی یا نوجوانی دچار چاقی شود و در مراحل بعدی زندگی به دیابت نوع 2 مبتلا شود، بیشتر است.

علائم دیابت بارداری:

زنان مبتلا به دیابت بارداری معمولاً علائمی ندارند یا ممکن است و اکثر آنها در طی غربالگری معمول متوجه بیماری خود می شوند.

علائم آن عبارتند از:

تشنگی زیاد
گرسنگی زیاد
افزایش دفع ادرار

علل ابتلا به دیابت بارداری:

هنگام صرف غذا، لوزالمعده انسولین ترشح می کند. در دوران بارداری، جفت هورمون هایی می سازد که باعث تجمع گلوکز در خون می شوند. معمولاً لوزالمعده می‌تواند انسولین کافی برای کنترل آن ارسال کند. اما اگر بدن نتواند انسولین کافی بسازد، سطح قند خون افزایش می یابد و دیابت بارداری رخ می دهد.

عوامل خطر برای ابتلا به دیابت بارداری:

اضافه وزن قبل از بارداری
نژاد آفریقایی-آمریکایی، آسیایی، اسپانیایی، بومی آلاسکا، ساکن جزیره اقیانوس آرام، یا بومی آمریکایی
پیش دیابت
وجود سابقه خانوادگی
سابقه ابتلا به دیابت بارداری
ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری قلبی
سابقه داشتن نوزاد با وزن بیشتر از 4 کیلوگرم
سابقه سقط جنین
سابقه زایمان نوزاد مرده یا دارای نقص های مادرزادی

چه آزمایش هایی برای تشخیص انواع این بیماری به کار می روند؟

آزمایش گلوکز ناشتا: پس از تحمل حداقل 8 ساعت ناشتایی، گلوکز خون را اندازه گیری می کنند. این آزمایش برای تشخیص دیابت یا پیش دیابت استفاده می شود.

آزمایش تحمل گلوکز خوراکی: قند خون را بعد از حداقل هشت ساعت ناشتایی و دو ساعت پس از نوشیدن یک نوشیدنی حاوی گلوکز اندازه گیری می کنند. از این آزمایش می توان برای تشخیص دیابت یا پیش دیابت استفاده کرد.

آزمایش گلوکز پلاسمای رندوم، پزشک قند خون را بدون توجه به اینکه آخرین وعده غذایی خود را چه زمانی خورده اید، بررسی می کند. این آزمایش همراه با ارزیابی علائم، برای تشخیص دیابت استفاده می شود، اما برای تشخیص پیش دیابت کاربردی ندارد.

آزمایش هموگلوبین Hba1c: این آزمایش را می توان بدون ناشتایی انجام داد و می تواند برای تشخیص یا تأیید پیش دیابت یا دیابت استفاده شود.

نتایج مثبت آزمایش باید با تکرار آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا یا تست تحمل گلوکز خوراکی در یک روز دیگر تأیید شود.

آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا (FPG):

FPG زمانی که صبح انجام شود قابل اعتماد است. اگر سطح گلوکز ناشتا 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر است، نشانه نوعی پیش دیابت به نام (IFG) است، به این معنی که احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 بیشتر است اما فرد هنوز به آن مبتلا نشده، ابتلای قطعی به این بیماری با سطح 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر که با تکرار آزمایش در روز دیگر، تأیید می شود.

تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT):

تحقیقات نشان داده است که OGTT نسبت به تست FPG برای تشخیص پیش دیابت حساس تر است. برای انجام OGTT باید حداقل هشت ساعت ناشتایی قبل از آزمایش رعایت شده باشد. گلوکز پلاسما بلافاصله قبل و دو ساعت بعد از نوشیدن مایعی حاوی 75 گرم گلوکز محلول در آب اندازه گیری می شود. اگر سطح قند خون بین 140 تا 199 میلی گرم در دسی لیتر 2 ساعت پس از نوشیدن مایعات باشد، فرد دارای نوعی پیش دیابت به نام اختلال تحمل گلوکز یا IGT است، به این معنی که احتمال بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 وجود دارد اما هنوز به آن مبتلا نشده. سطح گلوکز 2 ساعته 200 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر که با تکرار آزمایش در روز دیگر تأیید شود، به این معنی ابتلای قطعی به دیابت است.

دیابت بارداری نیز بر اساس مقادیر گلوکز پلاسما اندازه گیری شده در طول OGTT تشخیص داده می شود. سطح قند خون چهار بار در طول آزمایش بررسی می شود. اگر سطح قند خون حداقل دو بار در طول آزمایش بالاتر از حد طبیعی باشد، ابتلا به دیابت بارداری تایید می شود.

آزمایش گلوکز پلاسمای رندوم:

سطح گلوکز خون رندوم 200 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر، به علاوه وجود علائم زیر می تواند به معنای ابتلا به دیابت باشد:

افزایش دفع ادرار
تشنگی زیاد
کاهش وزن بی دلیل

علائم دیگر شامل خستگی، تاری دید، گرسنگی و زخم هایی است که بهبود نمی یابند. پزشک سطح گلوکز خون را در روز دیگری با استفاده از FPG یا OGTT بررسی می کند تا تشخیص را تایید کند.

آزمایش هموگلوبین Hba1c:

آزمایش Hba1c میانگین سطح قند خون را در 2 تا 3 ماه گذشته نشان می دهد.

افرادی که دیابت دارند به طور مرتب به این آزمایش نیاز دارند تا ببینند آیا سطح قند خون آنها در محدوده طبیعی باقی می ماند یا خیر. همچنین این آزمایش می تواند بگوید که آیا نیاز به تنظیم داروهای دیابت وجود دارد یا خیر. از آزمایش Hba1c برای تشخیص آن نیز استفاده می شود.

هنگامی که گلوکز در خون جمع می شود، به هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون متصل می شود. آزمایش Hba1c میزان گلوکز متصل شده را اندازه گیری می کند.

گلبول های قرمز حدود 3 ماه زنده می مانند، بنابراین آزمایش میانگین سطح گلوکز خون را در 3 ماه گذشته نشان می دهد.

به افراد مبتلا به دیابت توصیه می شود که این آزمایش را هر 3 تا 6 ماه یکبار، انجام دهند.

هر چه Hba1c بالاتر باشد، خطر ابتلا به عوارضی مانند مشکلات چشم و کلیه بیشتر است.

اگر قبلاً دیابت برای فردی تشخیص داده نشده بود، Hba1c 6.5٪ یا بیشتر می تواند نشان دهنده دیابت باشد.

اگر فرد از ابتلا به دیابت خود اطلاع داشته، پزشک معمولا Hba1c را بین 6.5-7 درصد هدف قرار می دهد و اگر Hba1c بالاتر از محدوده هدف باشد، پزشک ممکن است درمان را تغییر دهد یا نظارت دقیق‌تری را انجام دهد.

برخی شرایط مانند کم خونی که گلبول های قرمز خون را تغییر می دهد و بر نتیجه Hba1c تأثیر می گذارد.

عوارض:

اگر این بیماری کنترل نشود، می‌تواند عوارض زیادی ایجاد کند که تقریباً همه اعضای بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این عوارض عبارتند از:

بیماری قلبی
سکته قلبی
بیماری کلیوی
آسیب عصبی
آسیب چشم
مشکلات گوارشی
اختلال در نعوظ
مشکلات پوستی
عفونت
مشکلات دندانی
بیماری قلبی

چگونه می توان از ابتلا پیشگیری کرد؟

عواملی مانند ژنتیک، سن و سبک زندگی در حیطه کنترل نیستند، اما راه هایی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد که انجام آن‌ها می‌تواند موثر باشد. این راه‌ها عبارت‌اند از:

پیروی از یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات و کم شکر و مملو از فیبر
ورزش منظم
نوشیدن مایعات کافی
کاهش وزن و حفظ تناسب اندام
ترک سیگار
پرهیز از کم‌تحرکی و نشستن زیاد
مصرف به اندازه ویتامین د.
کاهش مصرف غذاهای فراوری‌شده
کاهش مصرف قند و گوشت قرمز