آزمایش تیروئید

آزمایش تیروئید که غده ای به وزن تقریبی ۲۰ گرم در جلوی نای و زیر حنجره قرار گرفته است و از دو لوب راست و چپ ساخته شده که به وسیله یک رابطه میانی به یکدیگر اتصال دارند. لوب راست کمی بزرگتر از لوب چپ است. این غده در ماه دوم جنینی از یک فرورفتگی در کف حلق به وجود می‌آید و به تدریج شروع به ترشح هورمون می کند.

هورمون های تیروئیدی برای فعالیت تمامی بافت های بدن مهم هستند، به همین دلیل اختلال در فعالیت این هورمون ها همراه با عوارض و گرفتاری های متعددی است. بیماری های تیروئیدی شیوع نسبتاً بالایی دارند و امروزه انجام آزمایش های مربوط به تیروئید در آزمایشگاه های بالینی متداول است. برای آشنایی با عملکرد غده تیروئید و هورمون های آن این مقاله را که توسط همکاران ما در مجهزترین آزمایشگاه کرج (2) تهیه شده مطالعه بفرمایید. همچنین برای انجام آزمایش هورمون های تیروئید می توانید با بخش نمونه گیری در منزل آزمایشگاه گوهردشت تماس بگیرید.

عملکرد غده تیروئید چگونه است؟

عملکرد غده تیروئید دریافت ید موجود در بسیاری از غذاها و تبدیل آن به هورمون های تیروئیدی است: تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3). سلول های تیروئید تنها سلول هایی در بدن هستند که می توانند ید را جذب کنند. این سلول ها ید و اسید آمینه تیروزین را برای ساخت T3 و T4 ترکیب می کنند. سپس T3 و T4 وارد جریان خون می شوند و به سراسر بدن منتقل می شوند و در آنجا متابولیسم را کنترل می کنند. علاوه بر این، سلول های تولید کننده هورمون دیگری در غده تیروئید به نام سلول های C وجود دارد. این سلول ها کلسی تونین تولید می کنند. کلسی تونین در تنظیم سطح کلسیم و فسفات در خون نقش دارد که برای سلامت و حفظ استخوانها مهم است.

غده تیروئید تحت کنترل غده هیپوفیز است. هنگامی که سطح هورمون های تیروئید (T3 و T4) بسیار پایین می آید، غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئید (TSH) تولید می کند که غده تیروئید را تحریک می کند تا هورمون های بیشتری تولید کند. تحت تأثیر TSH، تیروئید T3 و T4 را تولید و ترشح می کند و در نتیجه سطح آنها را در خون افزایش می دهد. به این ترتیب می توان غده تیروئید را به عنوان یک کوره و غده هیپوفیز را به عنوان ترموستات تصور کرد.

هورمون های تیروئید مانند گرما هستند. هنگامی که گرما به ترموستات باز می گردد، ترموستات را خاموش می کند. با سرد شدن اتاق (سطح هورمون تیروئید کاهش می یابد)، ترموستات دوباره روشن می شود (TSH افزایش می یابد) و کوره گرمای بیشتری تولید می کند (هورمون های تیروئید).

چه مشکلاتی برای غده تیروئید وجود دارند؟

اختلالاتی در ارتباط با غده تیروئید وجود دارد که بیشتر مشکلات مربوط به تولید هورمون های تیروئید است. اگر غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید کند پرکاری تیروئید یا هیپرتیروئیدی رخ میدهد و اگر تیروئید هورمون کافی تولید نمی کند کم کاری تیروئید یا هیپو تیروئیدی اتفاق می افتد، در نتیجه بدن انرژی را سریعتر یا کندتر از آنچه باید، مصرف می کند.

علائم:

پرکاری تیروئید:

• کاهش وزن
• ضربان قلب سریع
• تحریک پذیری/عصبی بودن بالا
• ضعف و لرزش عضلانی
• دوره های قاعدگی نامنظم
• مشکلات خواب
• سوزش چشم
• حساسیت به گرما

کم کاری تیروئید:

• افزایش وزن
• ضربان قلب کندتر
• خستگی
• دوره های قاعدگی طولانی تر
• فراموشی
• خشکی پوست و مو
• صدای خشن
• عدم تحمل سرما

علاوه بر این، کم کاری تیروئید اغلب با بزرگ شدن غده تیروئید و وضعیتی به نام گواتر همراه است.

چه کسانی به بیماری تیروئید مبتلا می شوند؟

تقریباً 200 میلیون نفر در جهان به نوعی از بیماری تیروئید مبتلا هستند. افراد در هر سن و نژاد ممکن است به بیماری تیروئید مبتلا شوند. با این حال، زنان 5 تا 8 برابر بیشتر از مردان در معرض مشکلات عملکرد تیروئید هستند.

چه عواملی باعث بیماری تیروئید می شوند؟

عوامل مختلفی وجود دارد که باعث پرکاری و کم کاری تیروئید می شود.

شرایط زیر باعث کم کاری تیروئید می شود:

تیروئیدیت التهاب غده تیروئید است. این وضعیت میزان هورمون های تولید شده را کاهش میدهد.

نوع خاصی از التهاب تیروئید، تیروئیدیت هاشیموتو است. این بیماری یک اختلال ژنتیکی ناشی از بیماری های سیستم ایمنی است و می تواند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. علاوه بر این، تیروئیدیت می تواند در زنان پس از زایمان نیز رخ دهد که به آن تیروئیدیت پس از زایمان نیز گفته می شود و معمولاً یک وضعیت موقتی است و تنها در 5 تا 9 درصد از زنانی که زایمان می کنند، رخ می دهد.

تغذیه همچنین بر عملکرد تیروئید تأثیر می گذارد. کمبود ید می تواند باعث کم کاری تیروئید شود.

شرایط زیر باعث پرکاری تیروئید می شود:

بیماری گریوز وضعیتی است که در آن کل غده تیروئید ممکن است بیش از حد فعال باشد و هورمون بیش از حد تولید کند. غده تیروئید ممکن است بزرگ شده باشد که به این مشکل گواتر سمی منتشر نیز می گویند.

تیروئیدیت همچنین می تواند باعث ترشح هورمون هایی شود که در غده تیروئید ذخیره شده اند. این ترشح کنترل نشده هورمون های تیروئید باعث پرکاری تیروئید برای چند هفته یا چند ماه می شود. ممکن است بعد از زایمان در زنان رخ دهد.

برخلاف کمبود ید، مصرف بیش از حد ید ممکن است اثرات منفی بر تیروئید داشته باشد. ید بیش از حد در تعدادی از داروها مانند آمیودارون، محلول لوگول (ید) و برخی از شربت های سرفه یافت می شود. این ممکن است باعث شود تیروئید در برخی افراد هورمون بیش از حد یا خیلی کم تولید کند.

 

مشکلات مربوط به غده تیروئید می تواند بسیار متمایز باشد. تورم و توده ها می توانند در غده تیروئید ایجاد شوند. چنین گره هایی می توانند بی ضرر باشند، اما برخی می توانند باعث تولید هورمون یا حتی سرطان شوند. در برخی موارد مانند سرطان، تیروئید برداشته می شود. بیمار می توانید بدون تیروئید خود زندگی کند، اما باید روزانه دارو مصرف کند تا هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید جایگزین شوند.

چه آزمایش هایی سطح هورمونهای تیروئید را اندازه گیری می کنند؟

چندین آزمایش خون می تواند سطح هورمونهای تیروئید را اندازه گیری کنند و میزان عملکرد تیروئید را ارزیابی کنند. این آزمایش‌ها اغلب تست‌های عملکرد تیروئید نامیده می‌شوند. شما عزیزان می توانید با انجام نمونه گیری در منزل، در کمال آرامش این آزمایشات را انجام دهید:

• آزمایش T4 (تیروکسین): جهت بررسی عملکرد غدۀ تیروئید، برای تشخیص کم‌کاری و پرکاری تیروئید، برای غربالگری کم‌کاری تیروئید در نوزادان، زمانی که نتیجۀ آزمایش TSH غیرطبیعی باشد، این آزمایش درخواست میشود. T4 ،90 درصد هورمون‌های تیروئید را تشکیل می‌دهد. T4 با پروتئین‌های دیگر هم پیوند می‌شود. ولی کمتر از 1/0 درصد از T4  به صورت آزاد وجود دارد که Free T4 نامیده می‌شود. در بافت‌ها (مانند کبد) T4  تبدیل به T3 می‌شود.
• آزمایش Free T4: این آزمایش برای بررسی مشکل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید و کم‌کاری هیپوفیز توسط پزشک تجویز می‌شود.
• آزمایش T3 (تری یدوتیرونین): وقتی فردی نتیجه آزمایش T4 یا TSH غیرطبیعی دارد یا نشانه‌ای از پرکاری تیروئید بروز می‌دهد این آزمایش درخواست می‌شود. زمانی که تیروئید مقادیر زیادی از هورمون‌های T3 و T4 را ‌ترشح می‌کند فرد دچار عارضه‌ای بنام پرکاری تیروئید (‌هایپرتیروئیدی) می‌شود که از نشانه‌های آن می‌توان به ظهور حالت‌های عصبی، بی‌خوابی، لرزش دست، کاهش غیرطبیعی وزن و پف کردن چشم‌ها اشاره کرد. در صورتی‌که تیروئید نتواند مقادیر کافی هورمون‌ها را تولید کند فرد دچار کم‌کاری تیروئید (هایپوتیروئیدی) می‌گردد و متابولیسم بدن او مختل می‌شود که عوارضی نظیر اضافه وزن، خشکی پوست، سرگیجه و یبوست را به همراه دارد.
• 7 /99 درصد از T3 موجود در خون به صورت پیوند شده با پروتئین‌های دیگر است و فقط 3/0 درصد از T3 به صورت آزاد (Free T3) می‌باشد. که برای هر دو نوع پیوند شده و آزاد آزمایش‌های اختصاصی وجود دارد.
• آزمایش Free T3: این آزمایش نیز به منظور ارزیابی عملکرد غده تیروئید و کمک به تشخیص بیماری‌های تیروئید مانند پرکاری تیروئید و علت آن درخواست داده می‌شود.
• آزمایش Free T3 ممکن است همراه با آزمایش‌های آنتی بادی‌های تیروئید برای کمک به تشخیص بیماری گریوز که یک اختلال خود ایمنی ناشی از پرکاری تیروئید است، درخواست داده می‌شود.
• آزمایش T3UP: جهت تخمین اینکه چه مقدار از پروتئین‌های پیوند شده با هورمون‌های تیروئیدی در خون وجود دارند این آزمایش درخواست می‌گردد. این آزمایش به تنهایی کاربرد ندارد و معمولاً با آزمایش‌های دیگر مرتبط با تیروئید درخواست می‌شود. در پرکاری تیروئید مقدار آن افزایش و در کم‌کاری تیروئید کاهش می‌یابد.
• آزمایش هورمون محرک تیروئید (TSH): جهت غربالگری و کمک به تشخیص بیماری‌های تیروئید، جهت ارزیابی درمان کم‌کاری و پرکاری تیروئید و جهت غربالگری نوزادان به طور گسترده استفاده می‌شود. جهت مشخص شدن کم‌کاری یا پرکاری تیروئید معمولاً در ابتدا آزمایش TSH و T4 (بیشترین هورمون مترشحه از غدۀ تیروئید) با هم درخواست می‌شوند. آزمایش TSH جهت بررسی مشکلات ناباروری نیز درخواست می‌گردد.
• آزمایش T3 معکوس: فرم غیر فعالی از T3 وجود دارد که T3 Reverse نام دارد. زمانی که T4 به T3 تبدیل می‌شود درصدی از این تبدیل به صورت T3 Reverse خواهد بود. میزان این نوع از T3 در حالت استرس و بیماری شدید بالا می‌رود برای همین توصیه می‌شود زمانی که فرد به سختی بیمار است از آزمایش تیروئید خودداری شود. برای سنجش T3 Reverse نیز آزمایش‌هایی وجود دارد ولی معمولاً این آزمایش به طور گسترده درخواست نمی‌شود.

پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای ارزیابی عملکرد تیروئید تجویز کند، از جمله:

• آنتی بادی های تیروئید: این آزمایش ها به شناسایی انواع مختلف بیماریهای خودایمنی تیروئید کمک می کند.
• تیروگلوبولین: این آزمایش برای تشخیص تیروئیدیت (التهاب تیروئید) و نظارت بر درمان سرطان تیروئید استفاده می شود.

جدول زیر رابطۀ آزمایش‌های مربوط به تیروئید و پرکاری یا کم‌کاری را بررسی می‌کند.

استرس زیاد و بیماری شدید می‌تواند روی آزمایش شما تأثیرگذار باشد.