نام تست: ESR (Erythrocyte sedimentation rate) (سرعت رسوب گلبول های قرمز)
بخش: هماتولوژی
نمونه: خون وریدی
تست های مکمل: آزمایش CRP (پروتئین واکنشگر C) و CMP (پانل متابولیک جامع)
آزمایش ESR میزان ته نشین شدن گلبول های قرمز خون در لوله آزمایش را در مدت زمان یک ساعت اندازه گیری می کند و اطلاعات ارزشمندی را در مورد وجود و شدت التهاب در بدن نشان می دهد. در شرایط التهابی در بدن، گلبول های قرمز (RBC) بهم می چسبند و با سرعت بیشتری رسوب میکنند.
التهاب یا عفونت منجر به تولید پروتئینهای اضافی (گلوبولین ها و فیبرینوژن) در خون می شود که این مساله باعث می شود سرعت رسوب گلبول های قرمز افزایش یابد، وقتی این اتفاق می افتد، ESR افزایش می یابد. هر چقدر سلولها با سرعت و مقدار بیشتر در قسمت پایین لوله آزمایش رسوب کنند، احتمال اینکه در بدن عامل التهابی وجود داشته باشد، بیشتر است.
ESR 24 تا 48 ساعت بعد از شروع التهاب حاد خود محدود شونده شروع به افزایش میکند، با برطرف شدن التهاب به آرامی میزان آن کاهش یافته و ممکن است هفتهها تا ماه ها زمان ببرد تا میزان آن به سطح طبیعی برگردد. این آزمایش میتواند برای تشخیص بیماریهای مرتبط با سیستم ایمنی نظیر آرتریت روماتوئید، و همچنین عفونتهای باکتریایی و قارچی، و حتی برخی سرطانها کمک کننده می باشد.
ESR به عنوان یک تست مکمل، همراه با دیگر نتایج آزمایشگاهی و علائم بالینی بیمار، ارزش تشخیصی خواهد داشت. اگرچه افزایش ایمونوگلوبولینها معمولاً باعث افزایش میزان ESR می شود، اما سطوح بسیار بالا میتواند دوباره آن را کاهش دهد که علت آن افزایش ویسکوزیته پلاسمای خون می باشد که باعث کاهش سرعت رسوب گلبول های قرمز می شود. این مساله بیشتر در مورد ایمونوگلوبولین های کلاس IgM و تا حدی کلاس IgA اتفاق می افتد.
*علائمی که باعث می شود پزشک آزمایش ESR را تجویز کند: تنگب نفس، زردی پوست، سردرد، درد و التهاب در شانه ها و گردن، وجود دردهای لگنی، آنمی، کم اشتهایی و کاهش وزن بی دلیل و احساس خشکی در مفاصل.
آمادگی قبل از آزمایش:
آزمایش ESR نیازی به ناشتایی ندارد.
نحوه انجام آزمایش ESR
1)روش Westergren
این روش شایع ترین روش اندازه گیری میزان ESR خون می شود. در این روش، برای انجام آزمایش، خون موجود در لوله ی آزمایش که دارای ماده ی ضد انعقاد سیترات سدیم می باشد، به طور دستی در یک لوله عمودی به نام لوله وسترگرن (Westergren) قرار داده میشود. در این روش پس از ته نشین شدن گلبول های قرمز، فاصله بین رسوب و مایع بالای لوله (پلاسمای خون) اندازه گیری شده و نتیجه گزارش می شود.
2) روش Wintrobe
این روش تقریبا مشابه روش Westergren می باشد، اما در این روش لوله آزمایش مورد نیاز، کوچکتر بوده و گنجایش ۱۰۰ میلی متر خون را دارد. یکی از معایب مهم این روش، حساسیت کمتر آن نسبت به روش Westergren می باشد. نتایج این روش نیز مانند روش Westergren گزارش می شود.
رنج نرمال ESR
مردان: 22-0 میلیمتر در ساعت
زنان: 29-0 میلیمتر در ساعت
نوزادان:
بدو تولد: 2-1 میلیمتر در ساعت
8 روزگی: 4 میلیمتر در ساعت
14 روزگی: 17 میلیمتر در ساعت
*ESR بیشتر از ۱۰۰ میلی متر در ساعت، می تواند نشان دهنده وجود یک بیماری فعال نظیر سرطان، دیابت و یا بیماریهای قلبی و عروقی باشد.
بیماری های افزایش دهنده میزان ESR
□ التهاب
□ کم خونی
□ اختلالات خودایمنی (مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس)
□ عفونت های مزمن (سل و اندوکاردیت عفونی)
□ برخی بیماری های کلیوی
□ برخی سرطان ها (مانند لنفوم و مولتیپل میلوما)
□ تیروئیدیت تحت حاد (DeQuervain’s)
□ رماتیسم مفصلی
بیماری های کاهش دهنده میزان ESR
□ پلی سیتمی ( افزایش تعداد گلبول های قرمز)
□ هیپر ویسکوزیته (افزایش ویسکوزیته خون)
□ کم خونی داسی شکل
□ لوسمی
□ سندرم خستگی مزمن
□ پروتئین پایین پلاسما (به دلیل بیماری کبد یا کلیه)
□ نارسایی احتقانی قلب
عوامل ایجاد کننده نتایج کاذب در آزمایش ESR
عواملی که می توانند باعث افزایش کاذب میزان ESR شوند:
□ چاقی
□ جنسیت (زنان)
□ دوران قاعدگی
□ یائسگی
□ بارداری
□ سن (افراد بالای 50 سال)
□ برخی از داروها
*داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) و استاتینها (کاهش دهنده کلسترول خون) باعث ایجاد نتیجه منفی کاذب در آزمایش ESR می شوند.