CSF

چه زمانی انجام تست CSF analysis Test و CSF Culture Test توصیه می شود؟

□ در صورت وجود علائمی مانند: گیجی، توهم یا تشنج، ضعف یا بی حالی عضلانی، خستگی، حالت تهوع، تب یا بثورات پوستی، سردرد ناگهانی و شدید یا مداوم، سفت شدن گردن، حساسیت به نور، بی حسی یا لرزش، سرگیجه، مشکلات گفتاری، مشکل در راه رفتن، عدم هماهنگی، نوسانات خلقی، افسردگی.

□ تشخیص مننژیت (التهاب پرده مننژ): (باکتریایی، ویروسی یا قارچی).

□ تشخیص انسفالیت (التهاب مغز).

□ تشخیص بیماری‌ های التهابی مانند: ام ‌اس (MS)، سندرم گیلن باره، سارکوئیدوز.

□ تشخیص خونریزی در مغز یا جمجمه.

□ تشخیص سرطان ‌های سیستم عصبی مرکزی (مننژیوم، تومورهای واقع در CNS، تومورهای اولیه یا تومورهای متاستاتیک ثانویه).

آمادگی قبل از آزمایش:

در این آزمایش نیازی به ناشتایی نیست.. پیش از نمونه برداری، باید مثانه و روده ها تخلیه شوند و همچنین عمل نمونه گیری باید قبل از تجویز آنتی بیوتیک انجام شود.

روش انجام آزمایش:

نمونه CSF معمولاً از طریق پونکسیون کمری (Lumbar Puncture) جمع ‌آوری می شود.

 □آنالیز نمونه مایع مغزی – نخاعی  (CSF Analysis):

1) روش های فیزیکی 2) روش های بیوشیمیایی 3) روش های میکروسکوپی 4) روش های سیتولوژی 5) روش های سرولوژی 6) روش های مولکولی

□ کشت مایع مغزی- نخاعی (CSF Culture):

نمونه CSF در محیط‌ های کشت مخصوص (بلاد آگار، شکلات آگار، تایوگلیکولات ) وارد می شود. سپس، نمونه در دمای ۳۷ درجه سانتیگراد انکوبه می ‌شود. بعد از پایان انکوباسیون،رشد میکروارگانیسم‌ ها مورد بررسی قرار می گیرد. اگر رشد در محیط کشت مشاهده شود، لازم است آزمایش‌ های بیشتری برای شناسایی دقیق تر عامل عفونت انجام شود. از کشت CSF برای شناسایی میکروارگانیسم ‌های عامل عفونت (باکتری ‌ها، قارچ ‌ها یا ویروس ‌ها) استفاده می‌شود. این آزمایش به ویژه برای تشخیص مننژیت (التهاب پرده‌ های مغز) ارزش تشخیصی بسیاری دارد.

دامنه مرجع:

□ تجزیه و تحلیل مایع مغزی – نخاعی (CSF Analysis):

□ تست های فیزیکی:

1) ظاهر مایع:

 *رنگ: به طور نرمال بی رنگ می باشد. اما CSF قرمز، زرد، نارنجی یا صورتی (گزانتوکرومیک) که می تواند نشان دهنده تجزیه سلول های خونی به دلیل خونریزی در CSF یا وجود بیلی روبین باشد غیر نرمال می باشد. CSF سبز نیز ممکن است گاهی همراه با بیلی روبین یا عفونت دیده شود.

* شفافیت: نمونه CSF به طور نرمال باید شفاف باشد، کدر بودن مایع می تواند نشان ‌دهنده وجود عفونت یا التهاب باشد.

2) میزان فشار :CSF

* افزایش فشار: می تواند نشان ‌دهنده افزایش فشار داخل جمجمه (به دلیل تومور، عفونت، هیدروسفالی، خونریزی) می باشد.

* کاهش فشار: ممکن است به علت کم آبی بدن، شوک، یا نشت مایع مغزی –  نخاعی اتفاق بیفتد.

3) ویسکوزیته : قوام CSF در شرایط نرمال مانند قوام آب خواهد بود. CSF ضخیم تر می تواند نشان دهنده انواع خاصی از سرطان یا مننژیت باشد.

□ تست های بیوشیمیایی:

1) میزان گلوکز: سطح نرمال گلوکز CSF معمولاً حدود 3/2 غلظت گلوکز خون است. کاهش آن می تواند نشان‌ دهنده عفونت (مننژیت باکتریایی) باشد.

2) میزان پروتئین: سطح پروتئین CSF معمولاً کم (45-15 mg/dl) است. افزایش آن می تواند نشان ‌دهنده وجود عفونت، التهاب یا بیماری ‌هایی مانند: ام ‌اس (MS)، مننژیت و آبسه مغزی، تومورهای مغزی یا نخاعی، سندرم گیلن باره، سفلیس باشد.

3) الکتروفورز پروتئین: برای تشخیص بیماری‌ هایی مانند: ام ‌اس (MS) استفاده می‌شود. در این بیماری، الگوی خاصی از باند های الیگوکلونال درCSF قابل مشاهده می باشد. CSF IgG (ایمونوگلوبولین G) در برخی شرایط مانند: MS، آنسفالیت هرپس، بیماری های بافت همبند افزایش می یابد.

در صورت تایید عفونت:

4) اسید لاکتیک CSF: اغلب برای تشخیص مننژیت ویروسی و باکتریایی کاربرد دارد. این سطح معمولاً با مننژیت باکتریایی و قارچی افزایش می‌یابد، در حالی که با مننژیت ویروسی طبیعی بوده یا فقط کمی افزایش می‌یابد.

5) لاکتات دهیدروژناز CSF: برای افتراق بین مننژیت باکتریایی و ویروسی کاربرد دارد. همچنین ممکن است سطح آن با لوسمی یا سکته مغزی افزایش یابد.

6) گلوتامین CSF:  می تواند با بیماری های کبدی (انسفالوپاتی کبدی و سندرم ری)  افزایش یابد.

7) تجزیه و تحلیل اسید آمینه CSF: می تواند در بررسی چندین بیماری متابولیک ارثی، به خصوص آن هایی که با تشنج های غیر قابل توضیح همراه است، درخواست شود.

8) بیلی روبین CSF: به دنبال خونریزی زیر عنکبوتیه (SAH) دیده می شود.

9) آمیلوئید CSF : نشانگرهای تخریب کننده عصبی ممکن است برای کمک به تشخیص بیماری آلزایمر (AD) درخواست شوند.

10) آزمایشات آنتی بادی CSF: بررسی آنتی بادی های خاص می تواند به عنوان بخشی از تحقیقات در مورد نوروپاتی توصیه شوند.

11) شاخص های توموری: افزایش شاخص های توموری مانند: آنتی ژن کارسینوامبریونیک (CEA)، آلفا- فیتوپروتئین (fp-α) یا گنادوتروپین جفتی انسان (hcGβ) در CSF ممکن است نشانه تومور متاستاتیک باشد.

□ تست‌ میکروسکوپی:

1) شمارش سلول ‌ها :(Cell Count)  به تشخیص عفونت‌ های باکتریایی، ویروسی یا قارچی می پردازد:

* افزایش تعداد گلبول ‌های سفید (WBC): می تواند نشان ‌دهنده عفونت (مننژیت) یا التهاب باشد.

* افزایش گلبول ‌های قرمز (RBC): در حالت عادی در CSF وجود ندارد. افزایش آن می تواند نشان‌ دهنده خونریزی باشد.

2) رنگ آمیزی گرم: در صورت شک به مننژیت یا آنسفالیت، رنگ آمیزی گرم و بررسی در زیر میکروسکوپ انجام می شود. در      CSF   نباید هیچ میکروارگانیسمی وجود داشته باشد. اگر باکتری یا قارچ بعد از رنگ آمیزی گرم زیر میکروسکوپ دیده شود، تشخیص مننژیت یا آنسفالیت باکتریایی یا قارچی داده می شود.

□ تست سیتولوژی: بنتیجه تست به طور نرمال، باید فاقد سلول های بدخیم باشد.

□ تست سرولوژی از نظر حضور سفلیس: نتیجه تست در شرایط نرمال باید منفی باشد.

□ تست مولکولی: انجام Real-Time PCR برای تشخیص عفونت های سیستم عصبی مرکزی مانند: هرپس سیمپلکس ویروس ها (HSV) و انتروویروس ها.

□ کشت مایع مغزی-نخاعی (CSF Culture):

1) مننژیت باکتریایی: در صورت وجود باکتری هایی مانند: Streptococcus pneumoniae، Neisseria meningitidis و Haemophilus influenza در محیط کشت.

2) مننژیت قارچی: در صورت وجود قارچ ‌هایی مانند: Cryptococcus neoformans در محیط کشت.

3) مننژیت ویروسی: در صورت وجود ویروس ‌هایی مانند: هرپس سیمپلکس (HSV) ، انتروویروس‌ ها در محیط کشت.

عوامل افزایش دهنده ایجاد عفونت در CSF کدامند؟

□ ضعف سیستم ایمنی: بیماری ‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی (HIV/AIDS)، سرطان، دیابت کنترل‌ نشده، کورتیکواستروئیدها، شیمی‌درمانی.

□ عفونت‌ اندام های مجاور: عفونت  سینوس ها، عفونت گوش میانی، عفونت ‌های درمان نشده دندان.

□ ضربه به سر یا جراحی: آسیب ‌های ناشی از تصادفات یا جراحی ‌های مغز و نخاع، پونکسیون کمری.

□ بیماری ‌های مزمن: هیدروسفالی (تجمع مایع مغزی- نخاعی در مغز)، نقص مادرزادی سیستم عصبی (اسپینا بیفیدا (Spina Bifida).

□ عفونت‌ های سیستمیک: سپسیس (عفونت خون)، سل (Tuberculosis).

□ عوامل میکروبی:

1) باکتری ‌ها: Streptococcus pneumoniae، Neisseria meningitidis و Haemophilus influenzae.

2) ویروس ‌ها: انتروویروس‌ ها، ویروس هرپس سیمپلکس ویروس ها (HSV)، ویروس HIV.

3) انگل‌ ها: Toxoplasma gondii.

4) قارچ‌ ها: Cryptococcus neoformans (به طور ویژه در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف).

□ نقص در سد خونی – مغزی: در صورت ایجاد اختلال در سد خونی- مغزی میکروارگانیسم ‌ها می توانند وارد CSF شوند.

□ عوامل ژنتیکی: نقص در سیستم کمپلمان یا سایر اجزای سیستم ایمنی.

□ سن: نوزادان و کودکان با سیستم ایمنی نابالغ، افراد مسن با سیستم ایمنی ضعیف.

عوامل کاهش دهنده ایجاد عفونت در CSF کدامند؟

□ واکسیناسیون:

1) واکسن مننژوکوک: جهت پیشگیری از ابتلا به مننژیت باکتریایی ناشی از Neisseria meningitidis.

2) واکسن پنوموکوک: جهت پیشگیری از ابتلا به مننژیت باکتریایی ناشی از Streptococcus pneumoniae.

3) واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع B (Hib): جهت پیشگیری از ابتلا به مننژیت باکتریایی ناشی از Haemophilus influenzae.

4) واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR): برای پیشگیری از عفونت‌های ویروسی که می‌توانند به سیستم عصبی مرکزی گسترش یابند.

□ شستن مرتب دست ‌ها.

□ پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه.

□ درمان عفونت‌ اندام های مجاور: عفونت‌های سینوس، گوش یا دندان.

□ رژیم غذایی سالم: تقویت سیستم ایمنی با مصرف غذاهای غنی از ویتامین ‌ها و مواد معدنی (ویتامین C، ویتامین D، روی)

□ درمان سریع عفونت ‌های سیستمیک: درمان سریع سپسیس، درمان عفونت ‌های ویروسی و قارچی ( هرپس، کریپتوکوکوزیس).

عوامل ایجاد کننده تداخل با آزمایش CSF چیست؟

□ انجام رادیوتراپی، میلوگرافی یا کموتراپی.

□ وجود خون تازه در (Traumatic tap) CSF .

داروی متوتروکسات.

□ نمونه ‏های گزانتوکرومیک: نمونه های زرد، قرمز، نارنجی و صورتی رنگ که در اثرتخریب گلبول های خونی در اثر خونریزی ایجاد می شود.

□ در صورتی که آزمایش بر روی CSF سریعاً انجام نشود، قند آن توسط سلول ها و باکتری ها مصرف شده و باعث نتایج کاذب می شود.

نام بخش: میکروبیولوژی، بیوشیمی، پاتولوژی، مولکولی

نمونه مورد نیاز: نمونه مایع مغزی – نخاعی (CSF)

نام های دیگر: کشت و رنگ آمیزی اسمیر CSF Analysis of Menin