نام آزمایش: Amniotic Fluid Karyotype
نام فارسی آزمایش: کاريوتايپ جنين بر روي مايع آمنيون (آمنيوسنتز)/ کشت و مطالعه کروموزومي بر روي مايع آمنيون بررسي از نظر AF
نام اختصاری: AF
نام بخش: سیتوژنتیک
نمونه مورد نیاز: مایع آمنیوتیک
نام دیگر آزمایش: Amniotic Fluid Test, Amniotic Fluid Analysis
مایع آمنیوتیک که در کیسه آمنیوتیک وجود دارد، معمولا مایعی شفاف تا زرد کم رنگ است که حاوی پروتئین، مواد مغذی، هورمون ها و آنتی بادی ها می باشد. مایع آمنیوتیک یک تا دو هفته پس از لقاح شروع به تشکیل شدن کرده و کم کم حجم آن افزایش می یابد تا زمانی که در هفته 36 بارداری به حدود 1 لیتر می رسد. مایع جذب شده و به طور مداوم تجدید می شود. مایع آمنیوتیک جنین در حال رشد را در دوران بارداری احاطه کرده و باعث محافظت و تغذیه جنین می شود. این مایع باعث می شود تا کودک نسبتا آزادانه حرکت کند، همچنین، بند ناف را از فشرده شدن حفظ کرده و به حفظ دمای پایدار کمک می کند. جنین مایع آمنیوتیک را می بلعد و استنشاق می کند و ادرار را در آن آزاد می کند. سلول های قسمت های مختلف بدن جنین و مواد شیمیایی تولید شده توسط جنین در مایع آمنیوتیک وجود دارد.
آمنیوسنتز یک روش تشخیصی پره ناتال می باشد که در آن مقدار کمی از مایع آمنیوتیک (مایعی که جنین را در رحم احاطه کرده است) جهت بررسی های ژنتیکی و کروموزومی گرفته می شود. این روش معمولاً بین هفته های ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام می شود.
تفاوت بین ناهنجاری های کروموزومی و ژنتیکی:
* ناهنجاری های کروموزومی: مرتبط با تعداد و یا ساختار کروموزوم ها می باشد (سندرم داون).
* ناهنجاری های ژنتیکی (تک ژنی): مرتبط با جهش در یک ژن خاص می باشد (سیستیک فایبروزیس، هموفیلی).
چه زمانی انجام آمنیوسنتز و کشت کروموزومی توصیه می شود؟
□ نتایج غیرطبیعی در تست های غربالگری اولیه (مثل NIPT یا تست ترکیبی).
□ یافته های غیرطبیعی در سونوگرافی (NT افزایش یافته یا نقص ساختاری جنین).
□ تشخیص ناهنجاری های کروموزومی مانند سندرم داون (تریزومی ۲۱)، سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸)، سندرم پاتو (تریزومی ۱۳)، ناهنجاری های ساختاری کروموزومی(جا به جایی ها).
□ تشخیص سندرم کلاین فلتر، شایع ترین ناهنجاری کروموزوم جنسی در مردان (وجود یک کروموزوم X اضافی).
□ تشخیص سندرم ترنر، ناشی از از دست دادن یک کروموزوم X در زنان.
□ بررسی جنسیت جنین در مواردی که بیماری های وابسته به جنسیت (هموفیلی) در خانواده وجود دارد.
□ تشخیص بیماری های متابولیک یا ژنتیکی خاص ( فیبروز سیستیک، بیماری تای ساکس، بیماری کاناوان، دیس آتونومی خانوادگی، کم خونی داسی شکل).
□ تشخیص عفونت های منتقل شده از مادر به جنین شامل توکسوپلاسموز، سرخجه، سیتومگالوویروس (CMV)، ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)، پاروویروس B19.
□ تشخیص ناسازگاری Rh و سایر ناسازگاری های گروه خونی میان مادر و جنین.
□ تشخیص نقص لوله عصبی باز (NTDs)،( اسپینا بیفیدا (نقص نخاعی) یا آنسفالی (مغز رشد نمی کند).
□ کمک به تشخیص و پیگیری بیماری همولیتیک در جنین.
□ مادران بالای ۳۵ سال.
آمادگی قبل از آزمایش:
نیازی به ناشتایی نمی باشد. ممکن است از شما خواسته شود که قبل از آمنیوسنتز (گرفتن مایع آمنیوتیک) مثانه پر یا خالی باشد.
روش انجام آزمایش:
1) استخراج مایع آمنیوتیک (AF): با استفاده از سونوگرافی جهت تعیین موقعیت دقیق جنین و جفت، یک سوزن نازک از طریق دیواره شکم وارد کیسه آمنیوتیک شده و حدود ۲۰ میلی لیتر مایع برداشته می شود. این مایع حاوی سلول های جنینی (سلول های اپیتلیال پوست، دستگاه ادراری و تنفسی جنین) می باشد.
2) کشت سلولی (Cell Culture): سلول های جنین در محیط کشت مخصوص رشد داده می شوند تا تعداد آن ها برای آنالیز کروموزومی به میزان کافی برسد (حدود ۱-۲ هفته).
3) تهیه کاریوتایپ (Karyotype): سلول ها در مرحله متافاز چرخه سلولی (زمانی که کروموزوم ها قابل مشاهده هستند) متوقف می شوند. کروموزوم ها رنگ آمیزی شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شوند تا تعداد (۴۶ عدد طبیعی) و ساختار آن ها (عدم وجود شکستگی، جابجایی یا حذف) تایید شود.
4) تکنیک های تکمیلی:
* FISH (فلورسنت هیبریداسیون درجا): جهت تشخیص سریع ناهنجاری های شایع (تریزومی ۱۳، ۱۸، ۲۱) در ۴۸ ساعت انجام می شود.
* (Microarray): جهت بررسی دقیق تر برای شناسایی حذف یا اضافه شدگی های کوچک کروموزومی انجام می شود.
دامنه مرجع:
□ نتیجه نرمال: کاریوتایپ جنین نشان دهنده ۴۶ کروموزوم با ساختار طبیعی (XY یا XX) می باشد.
□ نتیجه غیرنرمال: وجود تریزومی، جابجایی کروموزومی (Translocation)، نقص ساختاری.
* در صورت غیرطبیعی بودن نتایج آزمایش، مشاوره ژنتیک جهت بررسی گزینه های بعدی ضروری می باشد.
عوامل افزایش دهنده ناهنجاری های ژنتیکی چه هستند؟
□ بالا بودن سن مادر (بالای ۳۵ سال): افزایش خطر ناهنجاری های کروموزومی مانند سندرم داون.
□ بالا بودن سن پدر (بالای ۴۰ سال): افزایش خطر جهش های جدید در اسپرم (در بیماری هایی مانند آکندروپلازی یا اوتیسم).
□ سابقه خانوادگی ناهنجاری های ژنتیکی: وجود اختلالات ژنتیکی در خانواده (فیبروز کیستیک، هموفیلی، بیماری هانتینگتون).
□ ازدواج فامیلی: افزایش خطر ابتلا به بیماری های اتوزومال مغلوب (تالاسمی، فنيل کتونوری).
□ سابقه ناهنجاری های کروموزومی در فرزند قبلی: احتمال افزایش تکرار ناهنجاری در بارداری های بعدی.
□ قرار گرفتن در معرض اشعه یونیزان (پرتو ایکس، تشعشعات هسته ای): ایجاد جهش های ژنتیکی یا شکستگی کروموزومی.
□ برخورد با مواد شیمیایی سمی: آفتکش ها، سرب، جیوه، برخی داروهای تراتوژن (تالیدومید).
□ عفونت های دوران بارداری: برخی ویروس ها (سرخجه، سایتومگالوویروس، زیکا).
□ مصرف الکل، سیگار یا مواد مخدر: افزایش خطر نقایص مادرزادی (سندرم الکل جنینی).
□ کمبود های تغذیه ای: ایجاد نقایص لوله های عصبی به علت کمبود اسید فولیک قبل و حین بارداری (اسپینا بیفیدا).
□ چاقی یا دیابت کنترل نشده مادر: افزایش خطر نقایص قلبی یا عصبی در جنین.
عوامل کاهش دهنده ناهنجاری های ژنتیکی چه هستند؟
□ مصرف اسید فولیک: حداقل ۳ ماه قبل از بارداری و در طول آن، خطر نقایص لوله عصبی را تا ۷۰٪ کاهش می دهد.
□ جلوگیری از مواجهه با عوامل خطرزا: اشعه، مواد شیمیایی، الکل، سیگار، داروهای تراتوژن.
□ واکسیناسیون: مثلاً واکسن سرخجه قبل از بارداری جهت پیشگیری از عفونت های خطرناک در زمان بارداری.
□ انجام غربالگری های پیش از تولد: NIPT)، سونوگرافی NT، آمنیوسنتز( جهت شناسایی زود هنگام ناهنجاری ها.
□ مشاوره ژنتیک: در زوج هایی با سابقه خانوادگی بیماری های ژنتیکی یا ازدواج فامیلی.
□ تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD): در روش های IVF جهت انتخاب جنین های سالم.
□ پیشگیری از عفونت ها: رعایت بهداشت و اجتناب از حضور در مناطق شیوع ویروس های خطرناک (مثل زیکا).
□ رژیم غذایی سالم: سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی.
□ اطلاح سبک زندگی: مدیریت دیابت، فشار خون، چاقی قبل و حین بارداری، فعالیت بدنی مناسب و کنترل وزن.
عوامل ایجاد کننده تداخل در آزمایش Amniotic Fluid Karyotype چه هستند؟
1) عوامل ایجاد کننده نتایج مثبت کاذب:
□ احتمال وجود تفاوت بین DNA جفت با DNA جنین (موزائیسم جفتی) در تست NIPT (غربالگری غیرتهاجمی پیش از تولد).
□ خطای انسانی در خوانش کروموزوم ها (تشخیص ساختارهای طبیعی به عنوان ناهنجاری).
□ تشخیص نادرست یافته های سونوگرافی (شناسایی سایه یا آرتیفکت به عنوان نقص ساختاری).
□ شرایط فیزیولوژیک موقت (سطح بالای هورمون hCG در زنان غیرباردار به دلیل یائسگی و یا وجود برخی تومورها).
□ آلودگی نمونه با DNA یا سلول های خارجی در آمنیوسنتز (آلودگی نمونه با سلول های مادر).
□ واکنش غیراختصاصی آنتی بادی ها با آنتی ژن های مشابه (cross reaction یا واکنش متقاطع).
□ استفاده از مواد ضدعفونی کننده یا لاتکس که با کیت های آزمایش واکنش می دهند.
2) عوامل ایجاد کننده نتایج منفی کاذب:
□ حساسیت پایین آزمایش (Sensitivity) در مراحل اولیه بیماری.
□ خطا در نمونه گیری یا ذخیره سازی.
□ انجام آزمایش پیش از ظهور مارکرهای قابل تشخیص (تست بارداری زودهنگام).
□ اگر سلول های جمع آوری شده فقط از سلول های طبیعی جنین باشند، ناهنجاری های موزاییکی تشخیص داده نمی شوند.
□ مصرف داروهای سرکوب گر سیستم ایمنی.
□ وجود مهارکننده ها در نمونه (هپارین).
□ عدم تشخیص ناهنجاری ها به علت عدم کشت و یا عدم رشد سلول های جنینی.
□ جهش های جدید (دو نو) یا موزائیسم، در روش های ژنتیکی ممکن است در نمونه شناسایی نشوند.
آزمایشگاه ژنتیک گوهردشت آماده ارائه بهترین خدمات برای شما عزیزان میباشد.