FBS Test: Fasting Blood Suger (قند خون ناشتا)
نام های دیگر: Fasting blood glucose (FBG)، Fasting plasma glucose (FPG) ، Fasting blood suga (FBS)
نمونه مورد نیاز: خون وریدی (سرم خون)
تست های مکمل: قند خون ۲ ساعت بعد از غذا ( 2hpp)، ) HgA1C (، تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)،
Glucose challenge test (GCT)، Glucose tolerance test (GTT)، تست تصادفی قند خون (BS)
گلوکز از کربوهیدرات های موجود در مواد غذایی به دست می آید. در طی عمل هضم، این کربوهیدرات ها تجزیه شده و گلوکز در جریان خون آزاد می شود. انسولین( هورمونی که توسط لوزالمعده تولید می‌شود ) باعث ورود گلوکز از جریان خون به سلول‌های بدن می شود و انرژی لازم برای ماهیچه ها و عضلات بدن را فراهم میکند. زمانی که گلوکز توسط سلول ها جذب می شود، سطح گلوکز خون کاهش می یابد.
بنابراین، در شرایط نرمال، سطح قند خون کنترل می شود. در یک فرد مبتلا به دیابت، لوزالمعده نمی تواند انسولین کافی تولید کند یا بدن به انسولین ترشح شده از سلول های بتا لوزالمعده پاسخ موثر نمی دهد و در نتیجه سطح قند خون به طور مداوم افزایش می یابد. با گذشت زمان، افزایش سطح قند می تواند به عروق خونی و اعصاب آسیب برساند و منجر به ایجاد بیماری شود.
دلایل تجویز تست FBS:
□ آزمایش روتین ( جهت تشخیص هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی)
□ بالای 50 سال
□ چاقی
□ فرد با سابقه سکته مغزی یا فشار خون بالا
□ نظارت بر سطح قند خون در بیماران پیش دیابتی و دیابتی
□ تشخیص دیابت نوع 1
□ تشخیص دیابت نوع 2
□ سابقه خانوادگی دیابت
□ تشخیص دیابت بارداری در زنان باردار
□ Insulinoma ( وجود تومور در لوزالمعده)
علائم بالا بودن سطح گلوکز خون :
□ گرسنگی و تشنگی زیاد
□ تکرر ادرار
□ تنفس با بوی میوه مانند
□ زخم های دیر ترمیم شونده
□ تاری دید
□ عفونت های مکرر مانند: عفونت دندان، عفونت دستگاه ادراری، آبسه، فرونکل
علائم پایین بودن سطح گلوکز خون :
□ تعریق
□ لرز
□ گرسنگی
□ سرگیجه
□ اضطراب
آمادگی قبل از آزمایش FBS:
برای انجام آزمایش FBS، لازم است بیمار به مدت 8 تا 12 ساعت از خوردن و آشامیدن خودداری کند. بهترین زمان برای انجام این آزمایش صبح است زود می باشد که فرد برای طولانی مدت، هیچ غذا یا نوشیدنی مصرف نکرده باشد. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتما قبل از نمونه‌گیری و انجام آزمایش به کارشناس آزمایشگاه اطلاع دهید.
نحوه انجام آزمایشFBS :
روش های اختصاصی (آنزیماتیک):
1) گلوکز اکسیداز (بسیار اختصاصی، آسان، دقیق، بدون تداخل قابل توجه با سایر مواد موجود در نمونه)
2) هگزوکیناز
روش های غیر اختصاصی (رنگ سنجی):
1)گلوکز اکسیداز-پراکسیداز (GOD-POD) (روش ساده و مقرون به صرفه)
2) روش Trinder (روش گلوکز-DTPA-Ferric)
دامنه مرجع FBS:
مردان و زنان بالغ: (در حالت ناشتا)
نرمال : سطح گلوکز در خون، ۱۰۰-70 میلی گرم بر دسی لیتر
پیش دیابتیک (پره دیابتیک): سطح گلوکز در خون: بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم بر دسی لیتر
دیابتیک : سطح گلوکز در خون در دو نوبت مجزا: بیش از ۱۲۶ میلی گرم بر دسی لیتر
کودکان زیر دو سال :100-60 میلی گرم در دسی لیتر
عوامل افزایش دهنده قند خون:
□ سابقه خانوادگی دیابت
□ اضافه وزن یا چاقی
□ کم تحرکی
□ عادات غذایی ناسالم مانند مصرف زیاد فست فود، شیرینی جات، غذاهای روغنی و سرخ شده
□ بارداری در سنین بالا
□ عارضه های کلیوی
□ کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی (ابتلا به دیابت نوع 2)
□ پانکراتیت (التهاب پانکراس)
□ سرطان پانکراس
□ استرس وارده به بدن
□ استفاده از برخی دارو های خاص
□ حمله یا سکته قلبی
□ آکرومگالی یا سندرم کوشینگ
عوامل کاهش دهنده میزان قند خون:
سوتغذیه و گرسنگی شدید
کم کاری غده هیپوفیز
بیماری آدیسون(کم کاری آدرنال)
بیماری های کبدی
مصرف زیاد الکل
انسولینوما : نوعی تومور پانکراس است که با تولید بیش از حد انسولین باعث افت قند خون می شود.
بیماری های کلیوی
*هایپرگلیسمی (سطح بالای گلوکز خون) می‌تواند باعث بیماری قلبی، اختلالات بینایی، نارسایی کلیوی و سایر عوارض شود. *هیپوگلیسمی (سطح پایین گلوکز خون) در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلات عمده‌ای در سلامتی از جمله تشنج، کما و آسیب مغزی شود.
تست مکمل HbA1C
تست تکمیلی و مهم A1C یا HbA1cدر افراد مبتلا به دیابت، جهت تمایز دیابت نوع یک از دو استفاده می شود. نتایج این تست، میزان هموگلوبین خون متصل شده به گلوکز را نشان می‌دهد. نتایج به صورت زیر می باشد:
نرمال: 6/5% و کمتر
پیش دیابت: 4/6-7/5%
دیابت: 5/6% و بالاتر
عواملی که باعث تداخل و نتایج کاذب در آزمایش FBS می شوند:
استرس، بیهوشی عمومی، آسیب های مغزی-نخاعی، سکته قلبی، شوک، ورزش سنگین، سوختگی، سیگار کشیدن، مواد غذایی شیرین، داروهایی مانند: کورتیکواستروئیدها، دیورتیک ها (داروهای ادرارآور)، آسپرین، داروهای ضدبارداری خوراکی (OCP)، آنتی سایکوتیک ها، فنی توئین، اپی نفرین، داروهای ضدافسردگی، داروهای هورمونی