تری‌گلیسریدهای سرم Serum Triglycerides
هدف و کاربرد:
تریگلیسریدها ، چربی‌های خنثی موجود در خون هستند، که قسمت اعظمی از لیپوپروتئین‌های با دانسیته پایین(VLDL) و قسمت کمی از لیپوپروتئین‌های با دانسیته کم(LDL) را تشکیل می‌دهند. تریگلیسریدها منبع اعظم چربی‌های موجود در مواد غذایی هستند و فقط 1 تا 2 درصد چربی‌های مواد غذایی، را کلسترول و سایر انواع چربی‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین 95 درصد شکل ذخیره‌ای چربی‌ها در بدن را تشکیل می‌دهند، که به صورت لیپوپروتئین‌ها از نسوج چربی به سایر بافت‌ها یا بالعکس در تردد هستند.
تریگلیسریدها تحت تأثیر لیپاز مترشحه از پانکرآس تجزیه و جذب شده، سپس در سلول‌های اپیتلیال روده مجدد سنتز و متعاقب ترکیب با آپوپروتئین B48 و کلسترول، شیلومیکرون‌ها را تشکیل داده و به این شکل وارد عروق لنفاوی روده‌بند می‌شوند.سپس از طریق مجرای صدری وارد گردش خون شده و عمدتاً به نسوج چربی برای ذخیره منتقل می‌شوند.
تریگلیسریدها را در مدت کوتاهی بعد از صرف غذا می‌توان به شکل شیلومیکرون‌ها در خون مشاهده کرد، و حدود 6 تا 9 ساعت پاک شدن آنها از خون طول می‌کشد. ثبات تریگلیسریدها در خون 12 ساعت پس از صرف غذا غیرطبیعی تلقی می‌شود. در صورتی که ظاهر سرم شفاف باشد، مقدار تریگلیسریدها کمتر از 200 میلیگرم در دسی‌لیتر است. اگر سرم ابریHazy یا کدر باشد، مقدار تری‌گلیسرید به بیش از 300 میلیگرم در دسی‌لیتر افزایش یافته است و اگر ظاهر شیری milky و مات opaque را داشته باشد، مقدار تری‌گلیسرید به احتمال زیاد بیش از 600 است.
آماده‌سازی بیمار:
اگرچه کالج و انجمن قلب آمریکا American college of cardiology/American Heart Association(ACC/AHA) در سال 2018 و 2019، شرایط پیشین آماده‌سازی بیمار برای آزمایش تری‌گلیسرید را اصلاح و شرط ناشتایی را برای غربالگری تری‌گلیسرید برداشتند، ولی توصیه ما در آزمایشگاه گوهردشت به بیماران رعایت حداقل 12 ساعت ناشتایی برای پرهیز از تکرار آزمایش است. 24 ساعت قبل از آزمایش، باید از مصرف الکل و غذاهای پرچرب خودداری شود. توصیه می‌شود یک هفته قبل از آزمایش بیش از 15 گرم چربی در روز استفاده نشود. یک رژیم غذایی غنی از چربی بابیش از 50 گرم چربی روزانه، باعث افزایش 50 درصدی تری‌گلیسریدهای سرم می‌گردد.
روش اندازه‌گیری در آزمایشگاه گوهردشت:
روش آنزیماتیک-کالریمتری
کاربرد بالینی:
اگرچه معیارهای طبقه‌بندی افزایش تریگلیسریدها(TGs) بین منابع مختلف علمی متفاوت است، ولی توصیه‌های درمانی در خصوص کاستن از میزان تریگلیسریدها به کمک اصلاح سبک زندگی و رژیم دارویی از هماهنگی زیادی نزد جوامع علمی پزشکی برخوردار است. راهنمای ACC/AHA مقدار تری‌گلیسرید بین 175 تا 499 میلیگرم در دسی‌لیتر را به عنوان افزایش متوسط تری‌گلیسرید(moderate hypertriglyceridemia) و افزایش بیش از 500 میلیگرم در دسی‌لیتر را افزایش شدید طبقه‌بندی می‌کند.
در افزایش متوسط VLDL بار اولیه تری‌گلیسریدهای اضافی را بردوش دارد، در حالی که در افزایش شدید، هر دو جزء VLDL و شیلومیکرون‌ها افزایش می‌یابند. درواقع VLDL خطر بیماری‌های قلبی-عروقی حاصل از تصلب شرایین(Atherosclerotic cardiovascular disease: ASCVD) و شیلومیکرون‌ها خطر پانکرآتیت(التهاب پانکرآس) حاد را افزایش می‌دهند. مقدار تری‌گلیسریدهای بیش از mg/dL 1000 پانکرآتیت را تشدید می‌کند. در افزایش تری‌گلیسریدهای سرم (هایپرتری‌گلیسریدمی) قبل از هرگونه اقدام اصلاحی باید علل موجد آن نظیر کم‌تحرکی، رژیم غذایی نامناسب، دیابت کنترل‌نشده و داروهایی که سبب افزایش تری‌گلیسریدهای می‌گردند، مشخص گردد.
در بیماران مبتلا به هایپرتری‌گلیسریدمی شدید، هدف درمان کاستن تریگلیسریدها به زیر mg/dL500 می‌باشد. اصلاح رژیم غذایی شامل پرهیز از مصرف چربی‌های ترانس و اشباع، بدون افزایش هم‌زمان کربوهیدرات‌هاست. در بیماران دیابتی بهترین راه کنترل چربی‌های خون، کنترل قند خون است و کنترل قند اغلب منجر به کاهش تریگلیسریدها می‌گردد. درمان انتحابی افزایش شدید تری‌گلیسریدهای سرم، فیبرات‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 هستند. رهیافت جایگزین بیمارانی که در خطر پانکرآتیت هستند، شدت بخشیدن درمان با استاتین‌هاست. در افزایش تریگلیسریدها باید بشدت از مصرف کمپلکس‌سازهای اسیدهای صفراوی مثل کلسترآمین ، خودداری کرد، چرا که باعث افزایش تری‌گلیسریدهای سرم می‌گردد.
هایپرتری‌گلیسریدمی بیش از mg/dL2000 خطر زانتومای جلدی بثوری را در ابرو، زانو و اطراف ناف افزایش می‌دهد. با کاستن از میزان تریگلیسریدها زانتوما طی یک تا سه ماه برطرف می‌شود. چنین ذرات تری‌گلیسرید بالا می‌تواند منجر به تفرق نور در خون حین معاینه چشم و مشاهدۀ سیلندرهای صورتی‌رنگ در بستر عروقی شبکیه شده که به لیپمیا رتینالیس(lipemia Retinalis) موسوم است. در صورت مشاهدۀ این علائم، باید تاریخچه و رژیم دارویی بیمار را به دقت بررسی کرد.
اغلب اوقات افزایش تریگلیسریدها با افزایش سایر چربی‌ها و سایر عوامل خطر غیر لیپیدی متابولیکی سندروم متابولیک همراه است که مجموعۀ این عوامل خطر ASCVD را افزایش می‌دهند. سندروم متابولیک با نشانه‌هایی همچون افزایش چربی‌های ناحیه شکم، مقاومت به انسولین، افزایش فشار خون، و افزایش TGs مشخص می‌گردد. سندروم متابولیک با اصلاح سبک زندگی و درمان عوامل خطر لیپیدی قابل کنترل است.
افزایش در:
در هایپرلیپوپروتئینمی نوع I، IIb، III، IV و V، بیماری ذخیره گلیکوژن فون ژیرکه، دیابت، کم‌کاری تیروئید، نفروز و بیماری‌های مزمن کلیوی، پانکرآتیت، بیماری کبدی و الکلیسم، سندروم ورنر، سکته قلبی و نقرس مقدار تری‌گلیسریدهای افزایش می‌یابد.
کاهش در:
در آکانتوسیتوز، انجام ورزش‌های شدید بی‌هوازی، سیروز کبدی، بیماری ریوی انسدادی مزمن، و در بیماری ارثی آبتالیپوپروتئینمی، گرسنگی و روزه‌داری، سوء تغذیه، پرکاری تیروئید و پرکاری پاراتیروئید مقدار تری‌گلیسریدهای سرم کاهش می‌یابند.
دامنه مرجع برحسب میلیگرم در دسی‌لیتر:
Normal: <150
Borderline High : 150-199
High : 200-499
Very High : >=500
مداخله‌گرها:
داروهایی نظیر کلسترآمین، استروژن‌ها(مصرف قرص‌های ضدبارداری)، فوروزماید، برخی‌داروهای درمان HIV، پروپرانولول و سایر مسدودکننده‌های بتا،مصرف سیگار ئ چاقی باعث افزایش تری‌گلیسریدهای سرم می‌گردند.مقدار تری‌گلیسریدهای سرم تغییرات روزانه دارند و به پایین‌ترین حد خود در صبح و بالاترین حد هنگام ظهر می‌رسند.