نام آزمایش: Alpha thalassemia (تشخیص آلفاتالاسمی)

نام اختصاری: Alpha Thal Female

نام بخش: Mulecular Genetic

نمونه مورد نیاز: خون وریدی، مایع آمنیوتیک (CVS)، مایع مغزی-نخاعی (CSF)

آزمایش های مکمل: Ferritin, Fe

آلفاتالاسمی یک اختلال خونی ارثی است که به دلیل کاهش یا عدم تولید زنجیره های آلفا گلوبین در هموگلوبین رخ می دهد. این بیماری بر اساس تعداد ژن های جهش یافته (از ۴ ژن آلفا گلوبین روی کروموزوم ۱۶) به انواع خاموش، مینور، بیماری HbH و سندرم هیدروپس فتالیس تقسیم می شود. تشخیص دقیق این بیماری در زنان، جهت پیشگیری از عوارض شدید و برنامه ریزی پیش از بارداری ضروری می باشد. افراد سالم دارای ۴ نسخه ژن فعال آلفا (دو تا بر روی هر کروموزم ۱۶) می باشند.

انواع آلفاتالاسمی و علائم مرتبط با آن:

1) ناقل خاموش: بدون وجود علائم بالینی؛ ممکن است در CBC تغییرات خفیف دیده شود (1 آلل جهش یافته).

2) تالاسمی مینور: کم خونی خفیف بدون وجود نشانه های واضح (2 آلل جهش یافته).

3) بیماری HbH: کم خونی متوسط، بزرگی کبد و طحال، زردی و نیاز احتمالی به تزریق خون (3 آلل جهش یافته).

4) سندرم (Hb Bart syndrome)، سندرم هیدروپس فتالیس(hemoglobin Bart hydrops fetalis syndrome): مرگ جنین قبل یا کمی پس از تولد به علت کم خونی شدید و ناهنجاری های اندامی (4 آلل جهش یافته).

چه زمانی انجام آزمایش Alpha Thal Female توصیه می شود؟

مشاوره ژنتیک و غربالگری پیش از ازدواج یا بارداری:

* زنان ناقل آلفا تالاسمی (به خصوص ناقلان سیس –/αα) ممکن است بیماری را به جنین را انتقال دهند.

* اگر هر دو والد ناقل باشند، ۲۵٪ احتمال تولد فرزند مبتلا به سندرم هیدروپس فتالیس (کشنده) وجود خواهد داشت.

نظارت بر کم خونی:

* زنان مبتلا به آلفا تالاسمی ممکن است در دوران بارداری یا قاعدگی با تشدید کم خونی مواجه شوند. نظارت بر سطح آهن و تجویز مکمل ها در صورت نیاز توصیه می شود.

بررسی تأثیر تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی یا بارداری.

پیشگیری از انتقال به نسل ‌های بعدی.

مدیریت بهتر بیماری.

آمادگی قبل از آزمایش:

نیازی به ناشتایی نمی باشد. لازم است در صورت مصرف دارو، با پزشک مشورت کرده و یا به کارشناس آزمایشگاه اطلاع داده شود.

روش انجام آزمایش:

شمارش کامل گلبول های خون (CBC).

الکتروفورز هموگلوبین.

روش های مولکولی-ژنتیکی:

روش Gap-PCR: تشخیص حذف های شایع در ژن های HBA1 و HBA2 (حذف های ۳.۷kb و ۴.۲kb).

توالی یابی سنگر(Sanger Sequencing) : شناسایی جهش های نقطه ای و یا غیرحذفی در ژن های آلفا گلوبین.

روش MLPA (Multiplex Ligation-dependent Probe Amplification): تشخیص حذف های بزرگ یا مضاعف شدگی های نادر در ناحیه آلفا گلوبین.

روش های نوین (Nested PCR یک مرحله ای): با تحلیل منحنی ذوب PCR، سرعت و دقت بالاتری جهت شناسایی جهش های غیرحذفی داشته و زمان انجام آزمایش را به ۱۵۰ دقیقه کاهش می دهد.

ترکیب روش های مولکولی: ترکیب MLPA و توالی یابی نسل جدید (NGS) جهت پوشش تمام انواع جهش ها.

نمونه گیری از مایع آمنیوتیک یا پرزهای جفتی (CVS): بین هفته ۱۰ تا ۱۲ بارداری انجام می شود. این روش برای جنین هایی که، والدین آن ها ناقل سیس (–/αα) هستند و ۲۵٪ خطر برای ابتلا به هیدروپس فتالیس دارند، ضروری می باشد.

دامنه مرجع:

نتیجه نرمال روش های Gap-PCR و MLPA: عدم وجود حذف های شایع – α3.7 و –SEA  .

نتیجه نرمال توالی یابی ژنتیکی Sanger) یا (NGS: عدم شناسایی جهش های پاتوژنیک  Hb Constant Spring.

نتیجه غیر نرمال بررسی مایع آمنیوتیک (CVS): 80% Hb Bart’s >

عوامل افزایش دهنده Alpha Thal Female کدامند؟

سابقه خانوادگی (ژنتیک): وجود ناقلان آلفا تالاسمی در خانواده (به خصوص والدین یا خواهر و برادرها)، ازدواج فامیلی.

انتقال ژنتیکی: اگر هر دو والد، ناقل سیس (حذف دو ژن آلفا گلوبین روی یک کروموزوم: –/αα) باشند، خطر تولد فرزند مبتلا به سندرم هیدروپس فتالیس (کشنده) ۲۵٪ می باشد.

مناطق دارای شیوع بالای تالاسمی: زندگی در مناطق بومی ایران (به خصوص شمال و جنوب)، کشورهای حاشیه دریای مدیترانه، جنوب شرق آسیا.

بارداری بدون انجام مشاوره ژنتیک: خطر افزایش تولد نوزاد مبتلا به فرم های شدید در بارداری زنان ناقل مبتلا به آلفا تالاسمی (به خصوص نوع سیس) بدون بررسی وضعیت ژنتیکی همسر.

 

 

عوامل کاهش دهنده Alpha Thal Female کدامند؟

□ انجام مشاوره ژنتیک پیش از ازدواج یا بارداری:

□ نمونه گیری از پرزهای جفتی (CVS) (مایع آمنیوتیک) در زنان باردار ناقل جهت بررسی وضعیت جنین.

□ نظارت بر سطح هموگلوبین و آهن در دوران قاعدگی یا بارداری برای جلوگیری از تشدید کم خونی.

□ اجتناب از مصرف خودسرانه مکمل آهن بدون نظر پزشک.

□ اجرای طرحه ای غربالگری پیش از ازدواج در کشورهای با شیوع بالا (ایران).

□ آموزش جامعه در رابطه با خطرات ازدواج فامیلی در صورت وجود سابقه تالاسمی.

□ تجویز اسید فولیک در موارد بیماری HbH، و تزریق خون دوره ای در موارد شدیدتر.

□ استفاده از داروهای کاهنده بار آهن (دفرازیروکس) در صورت نیاز.

عوامل ایجاد کننده تداخل در آزمایش Alpha Thal Female چه هستند؟

1) عوامل ایجاد کننده نتایج مثبت کاذب:

□ اشتباه گرفتن آلفا تالاسمی با فقر آهن و تجویز نابجای مکمل آهن (افزایش ذخایر آهن و آسیب به کبد یا قلب).

□ آلودگی نمونه DNA با مواد ژنتیکی خارجی در روش های مبتنی بر PCR Gap-PCR) , (MLPA.

□ تخریب DNA موجود در نمونه به علت ذخیره شده سازی نامناسب نمونه.

□ وجود سلول های مادر، در نمونه جنینی.

□ افزایش حجم خون و رقت هموگلوبین در بارداری.

□ وجود هم زمان بیماری بتا تالاسمی.

□ اشتباه گرفته شدن برخی هموگلوبین های واریانت (Hb Constant Spring) با HbH.

2) عوامل ایجاد کننده نتایج منفی کاذب:.

عدم استفاده از تکنیکهای پیشرفته: روش های روتین Gap-PCR فقط حذف های شایع (۳.۷kb و ۴.۲kb) را شناسایی می کنند و ممکن است حذف های نادر یا جهش های نقطه ای را تشخیص ندهند و این جهش ها فقط با روش هایی مانند MLPA، توالی یابی نسل جدید (NGS) یا آنالیز ژنومی قابل تشخیص هستند.

وجود فقر آهن به صورت همزمان: کمبود آهن می تواند MCV و MCH را کاهش داده و علائم آلفا تالاسمی را بپوشاند. در این صورت، نتایج CBC ممکن است شبیه کمخونی ساده فقر آهن گزارش شود.

هموگلوبینوپاتی های دیگر: ایجاد اختلال در الکتروفورز هموگلوبین به دلیل وجود همزمان بتا تالاسمی یا هموگلوبینوپاتی های ساختاری (HbE).

ناقلان خاموش (αα/α-).

نمونه گیری و نگهداری نادرست نمونه.

وجود موزائیسم ژنتیکی (وجود سلول های طبیعی و جهش یافته در بدن فرد).

تشخیص نادرست واریانت های فاقد ارزش (Benign Variants) به عنوان طبیعی در گزارش توالی یابی.

خطا در کالیبراسیون دستگاه های PCR یا الکتروفورز.

 آزمایشگاه ژنتیک گوهردشت آماده ارائه بهترین خدمات برای شما عزیزان میباشد.