آزمایش ادرار

چرا به آزمایش میکروسکوپی ادرار نیاز داریم؟

جهت کمک به تشخیص برخی از اختلالات و بیماری ها، انجام آزمایش ادرار توصیه می شود:

□ بیماری های کلیوی

□ عفونت های دستگاه ادراری

□ سرطان ها

□ واکنش به داروها

□ عفونت پروستات

□ بیماری های کبدی

□ عفونت های ویروسی

□ عفونت های قارچی

□ عفونت های انگلی

آمادگی برای انجام آزمایشات میکروسکوپی ادرار چگونه است؟

برای بررسی میکروسکوپی ادرار، نیازی به ناشتایی نیست. قبل از انجام آزمایش آب نوشیده شود. لازم است قبل از جمع‌آوری نمونه، ناحیه تناسلی شسته و خشک شود. بهتر است بعد از شستن دست ها، ‌نمونه برداری از جریان میانی ادرار، از دومین ادرار صبحگاهی انجام شود، زیرا اولین ادرار صبحگاهی، حاوی عناصر سلولی شکسته یا آسیب دیده است. همچنین به دلیل کاهش قابل توجه اسمولاریته ادرار و pH قلیایی، کاهش حضور عناصر مورد بررسی انجام می گیرد.

قبل از رفتن به آزمایشگاه ۱ یا ۲ لیوان آب بخورید تا بتوانید به‌مقدار کافی نمونه ادرار جمع‌آوری کنید. پس از جمع‌آوری نمونه ادرار، لوله حاوی نمونه در سانتریفیوژ قرار داده می شود تا مایع موجود در ادرار از هر گونه اجزای جامد مانند: سلول های خونی، کریستال های معدنی یا میکروارگانیسم ها به صورت رسوب جدا شود. از رسوب ادرار یک لایه ی نازک (لام) تهیه شده و در مرحله بعد رسوبات ادراری رنگ آمیزی شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شوند. برای بررسی میکروسکوپی رسوبات ادراری از میکروسکوپ زمینه روشن و تکنیک فاز کنتراست استفاده می‌شود. در موارد خاص نیز می‌توان از میکروسکوپ با فیلتر پلاریزه استفاده کرد.

 در بررسی میکروسکوپی نمونه های ادرار چه چیزهایی مورد بررسی قرار می گیرند؟

□ Crystals (کریستال ها)

□ Epithelial cells (سلول های اپیتلیال)

□ Infection (عفونت های ادراری): شامل : Bacteria, yeast and parasites (باکتری ها، مخمرها و قارچ ها) می باشند.

□ Red blood cells (RBC) (گلبول های قرمز)

□   Urinary casts

□  White blood cells (WBC)( گلبول های سفید)

دامنه مرجع آزمایشات میکروسکوپی ادرار:

نتایج آزمایش ممکن است بسته به سن، جنسیت، وضعیت سلامت بدن و برخی موارد دیگر متفاوت باشد، همچنین، دامنه مرجع ( رنج) نتایج آزمایش ها ممکن است در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد.

میزان نرمال نتایج میکروسکوپی در آزمایش ادرار:

Epitelial Cells: 4-3 عدد در هر میدان میکروسکوپی

گلبول های سفید (WBCs): 5-0 عدد در هر میدان میکروسکوپی

Casts: 5-0 عدد در هر میدان میکروسکوپی

گلبول های قرمز (RBC): 2 ≤

Bacteria: No

(Mucus) : به طور معمول به میزان بسیار کم در نمونه ادرار وجود دارد.

نتایج آزمایش میکروسکوپی ادرار:

1)Cristals  (کریستال ها): در حالت کلی، نمونه ادرار باید عاری از کریسال باشد بنابراین، بررسی کریستال‌ها باید بلافاصله پس از جمع‌آوری ادرار صبحگاهی انجام شود، زیرا نگهداری طولانی مدت ادرار (تغییر pH)  ادرار و سرد شدن و رژیم غذایی سرشار از اگزالات، باعث تشکیل کریستال می شود. انواع خاصی از کریستال ها در ادرار، می تواند نشانه سنگ کلیه باشد. انواع کریستال های موجود در ادرار به صورت زیر می باشد:

* کریستال‌های اسید اوریک و اورات‌های آمورف: در ادرار اسیدی حضور دارند و نشانه عفونت ادراری می باشد.

* کریستال‌های فسفات منیزیم آمونیوم: در ادرار قلیلیی وجود دارند و نشانه عفونت های ادراری هستند.

* کریستال ‌های اگزالات کلسیم: در اثر مسمومیت با اتیلن گلیکول گزارش می شود.

* کریستال‌های کلسترول: نشان‌ دهنده آسیب شدید غشای گلومرولی می باشد.

2) Epithelial cells (سلول های اپیتلیال): روی سطوح بدن مانند: پوست، رگ‌های خونی و مجاری ادراری یا اندام‌ها حضور دارند. این سلول‌ها به عنوان سدی بین درون و بیرون بدن عمل می‌کنند و آن را در مقابل ویروس‌ها محفاظت می‌کنند. وجود تعداد کم سلول‌های اپیتلیال در ادرار طبیعی است. اما مقادیر خارج از محدوده نرمال می توانند به علت عفونت، التهاب، سرطان در دستگاه ادراری بزرگ شدن پروستات، بارداری ابتلا به دیابت و یا آلودگی نمونه، در ادرار وجود داشته باشند.

3)  (Bacteria) (باکتری ها): در شرایط فیزیولوژیکی ادرار حاوی مقادیر نرمالی باکتری است. اما این مقدار باید کمتر از 10⁵عدد بر میلی‌لیتر است. علائم عفونت در نمونه ادرار می تواند بیانگر یک عفونت ادراری یا یک عفونت مقاربتی (STI) باشد. نتایج به صورت (Rare,Few,Moderate or Many) (نادر، کم، به ندرت، زیاد) گزارش می شود.

4) Red blood cells (RBC) (گلبول های قرمز): در شرایط نرمال، نبایدگلبول قرمز در نمونه ادرار وجود داشته باشد. افزایش تعداد گلبول های قرمز در ادرار نشان دهنده وجود خون در ادرار می باشد. در بعضی موارد، سطوح بالاتر از حد طبیعی گلبول های قرمز در ادرار می تواند نشان دهنده اختلالات مثانه، بیماری های کلیه ، عفونت های  ادراری، واکنش دارویی و یا سرطان باشد. با این حال، آلودگی نمونه ادرار به خون قاعدگی یا هموروئید را نمی توان از وجود گلبول های قرمز در نمونه ادرار در اثر بیماریی ها تشخیص داد.

5): Urinary casts ساختارهای استوانه ای شکلی در لوله های انتهایی و مجاری کلیه ها هستند. تعداد بسیار کمی سیلندر ادراری می تواند به صورت نرمال در نمونه های ادراری وجود داشته باشد، اما تحت شرایطی خاص مانند: کاهش PH، اسمولاریته بالا , غلظت پروتئین، در ادرار آزاد می شوند و در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده خواهند بود. شکل ظاهری آن ها می‌تواند، جهت تعیین نوع بیماری، ارزش تشخیصی داشته باشد. به عنوان مثال: سیلندرهای پهن می‌توانند مشخص کننده نوعی نارسایی کلیوی باشند.

6) White blood cells (WBC) ( گلبول های سفید): گلبول های سفید در شرایط نرمال در نمونه ادرار نباید وجود داشته یاشد. افزایش تعداد گلبول های سفید به معنای وجود عفونت یا التهاب در قسمتی از دستگاه ادراری می باشد. در صورت آلوده شدن نمونه ادرار به ترشحات واژن یا آلودگی های محیطی نتایج به صورت کاذب تغییر می کنند.

7) Yeasts: در خانم‌ها (و موارد نادر آقایان) ممکن است مخمر نیز در ادرار وجود داشته باشد. مخمرها عموما در خانم‌ های مبتلا به عفونت‌های قارچی واژن دیده می‌شوند به این علت که ترشحات واژن، نمونه‌ی ادرار را آلوده می‌کنند. مخمر دیده شده در نمونه ادرار عمدتا کاندیدا آلبیکنس می باشد.

Mucus: افزایش قابل‌توجه مخاط در ادرار می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی مانند: عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI)، سنگ کلیه، کولیت زخمی یا بیماری‌های مقاربتی باشد. در زنان، به‌ویژه در دوران قاعدگی، بارداری یا تخمک‌گذاری، ممکن است به دلیل ترشحات واژینال، میزان مخاط در ادرار افزایش یابد که معمولاً طبیعی است

چه عواملی ممکن است با نتایج آزمایش میکروسکوپی ادرار تداخل داشته باشد؟

برخی عوامل می توانند باعث ایجاد نتایج مثبت و منفی کاذب در آزمایش میکروسکوپی ادرار شوند، از جمله:

□ سولفامتوکسازول

□ آمپی سیلین

□ رنگ های مورد استفاده در آزمایشات تصویربرداری

□ دوز بالای داروهای حاوی سالیسیلات

□ وجود مدفوع در نمونه ادرار

□ خون قاعدگی

□ داروهای واژینال

(Urine Culture) کشت ادرار

آزمایشی است که ادرار را از نظر وجود عفونت های باکتریایی یا قارچی (مخمری) و درمان آنتی‌بیوتیکی عفونت های مجاری ادراری (UTI) بررسی می کند. عفونت های ادراری اگر به ‌موقع درمان نشوند، احتمال بروز بیماری‌های کلیوی و امکان ورود عفونت به حون افرایش می‌یابد. در آزمایش کشت ادرار، بخشی از ادرار در محیط کشت تخصصی کشت داده شده و بعد از دو تا سه روز، محیط کشت بررسی می شود، در این شرایط باکتری‌ها می توانند به‌خوبی رشد کنند.

در تفسیر این آزمایش، اگر مقدار باکتری های موجود در نمونه ادرار بیشتر از ۱۰۰ هزار کلونی باشد، جواب تست مثبت اعلام می‌شود. و سپس نوع باکتری مورد نیاز با استفاده از روش رنگ آمیزی مشخص می شود. در مرحله بعد از این آزمایش، تست آنتی بیوگرام در محیط کشت مولر که باکتری مجدد در آن کشت داده می شود، با استفاده از دیسک های آنتی بیوتیکی مختلف انجام شده و بر اساس بررسی هاله رشد و عدم رشد باکتری موجود در نمونه ، نوع آنتی بیوتیک مورئ نیاز جهت درمان، مشخص می گردد.

*برخی از عفونت های مقاربتی باکتریایی که توسط  کشت ادرار تشخیص داده می شوند سوزاک و کلامیدیا هستند.

نام های دیگر: Microscopic urine analysis, Microscopic examination of urine (آزمایش میکروسکوپی ادرار)

نمونه مورد نیاز: ادرار

تست های مکمل: (Macroscopic Urinalysis) (بررسی ماکروسکوپی- ظاهری) ، UC (Urine Culture)