معمولاً یک تخمک بارور شده خود را به پوشش داخلی رحم می‌چسباند. اما با بارداری خارج از رحم، تخمک بارور شده در خارج از رحم مانند لوله فالوپ، تخمدان ها، در شکم یا قسمت پایین دهانه رحم رشد می کند. در بیش از 90 درصد موارد بارداری های خارج ار رحمی، تخمک به لوله فالوپ می‌چسبد. به این حالت بارداری لوله ای می گویند.
همانطور که تخمک بارور شده رشد می کند، ممکن است پاره شود و می تواند باعث خونریزی تهدید کننده زندگی شود. اگر این اتفاق بیفتد، نیاز به مراقبتهای اورژانسی خواهد بود. اگر این حالت درمان نشود، می تواند کشنده باشد. در واقع، بارداری خارج رحمی علت اصلی مرگ و میر ناشی از بارداری در سه ماهه اول است.
توجه به این نکته مهم است که تخمک بارور شده در بارداری خارج از رحم غیرممکن است که زنده بماند و به جنینی تبدیل شود که بتواند در داخل یا خارج از بدن زنده بماند. بارداری خارج از رحم همیشه منجر به از دست دادن بارداری می شود. زیرا تخمک نمی تواند خون و پشتیبانی لازم برای رشد خارج از رحم را دریافت کند.
چه عواملی باعث بارداری خارج از رحم می شود؟
علت بارداری خارج از رحم همیشه مشخص نیست. در برخی موارد، شرایط زیر با بارداری خارج رحمی مرتبط است:
- التهاب و اسکار لوله های فالوپ ناشی از یک بیماری قبلی، عفونت یا جراحی
- عوامل هورمونی
- ناهنجاری های ژنتیکی
- نقائص هنگام تولد
- مشکلاتی که بر شکل و وضعیت لوله های فالوپ و اندام های تولید مثل تأثیر می گذارد
- ابتلا به بیماری التهابی لگن (PID)
- مصرف سیگار
- سن بیشتر از 35 سال
- ابتلا به بیماری های جنسی
- سابقه داشتن بارداری خارج از رحم
- توبکتومی و باز کردن مجدد لوله های رحمی
- استفاده از داروهای کمک باروری
- استفاده از درمان های کمک باروری (2) مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- باردار شدن همراه با استفاده از (IUD)
علائم بارداری خارج از رحمی چیست؟
ممکن است در ابتدا هیچ علامتی وجود نداشته باشد. با این حال، برخی از زنانی که بارداری خارج از رحمی دارند، علائم یا نشانه‌های معمول اولیه بارداری را دارند مانند پریود نشدن، حساسیت پستان‌ها و حالت تهوع.
اگر آزمایش بارداری در بهترین آزمایشگاه کرج (3) انجام شود، نتیجه مثبت خواهد بود. با این حال، بارداری خارج از رحم نمی تواند به طور طبیعی ادامه یابد.
اغلب اوقات، حاملگی خارج از رحم در هفته های اول بارداری اتفاق می افتد. زمانی که حتی ممکن است مادر از بارداری خود آگاه نباشد و ممکن است متوجه هیچ مشکلی نشود.
علائم اولیه حاملگی خارج از رحم عبارتند از:
- خونریزی خفیف واژینال و درد لگن
- ناراحتی معده و استفراغ
- گرفتگی شدید شکم
- درد در یک طرف بدن
- سرگیجه یا ضعف
- درد در شانه، گردن یا راست روده
همانطور که تخم بارور شده در مکان نامناسب رشد می کند، علائم و نشانه ها بیشتر قابل توجه می شوند و اغلب، اولین علائم هشدار دهنده حاملگی خارج از رحم، خونریزی خفیف واژینال و درد لگن است.
اگر خون از لوله فالوپ نشت کند، ممکن است درد شانه یا تمایل به اجابت مزاج احساس شود. علائم به محل تجمع خون و اعصاب تحریک شده بستگی دارد.
علائم اورژانسی بارداری خارج از رحم عبارتند از:
اگر لوله فالوپ پاره شود، درد و خونریزی می تواند آنقدر شدید باشد که علائم زیر را ایجاد کند.
- غش کردن.
- سبکی سر
- فشار خون پایین (هیپوتانسیون).
- درد شانه.
- فشار مقعدی
تشخیص بارداری خارج از رحم
پزشک احتمالاً آزمایشاتی را درخواست می دهد که شامل آزمایش بارداری و معاینه لگن می شود. همچنین ممکن است سونوگرافی انجام بدهند تا رحم و لوله های فالوپ را بررسی کنند.
همچنین ممکن است پزشک از آزمایش خون تیتر hCG و پروژسترون استفاده کند. اینها هورمون هایی هستند که در دوران بارداری وجود دارند. اگر سطوح این هورمون ها در طی چند روز شروع به کاهش یا ثابت ماندن کند و کیسه حاملگی در سونوگرافی وجود نداشته باشد، احتمالاً بارداری خارج از رحم است.
درمان حاملگی خارج رحمی چگونه انجام می شود؟
از آنجایی که یک تخمک بارور شده نمی تواند در خارج از رحم زنده بماند، پزشک باید آن را خارج کند، و یکی از دو روش استفاده خواهند کرد: دارو یا جراحی.
اگر لوله فالوپ پاره نشده است پزشک می تواند با داروی متوترکسات رشد تخمک بارور شده را متوقف می کند. بدن تخمک را طی حدود 4-6 هفته جذب می کند. با این روش درمانی، نیازی به برداشتن لوله فالوپ نیست.
قبل مصرف متوترکسات، پزشک باید آزمایش خون برای اندازه گیری تیتر hCG (گنادوتروپین جفتی انسانی) انجام دهد. در صورت شیردهی یا ابتلا به برخی بیماری ها، نمی توان متوترکسات را تجویز کرد.
پس از تجویز دارو، پزشک سطوح hCG شما را در طول قرار ملاقات های بعدی بررسی می کند. اگر سطح هورمون پس از اولین دوز کاهش نیابد، ممکن است به دوز دوم از دارو نیاز باشد. پیگیری تا زمانی که آزمایش hCG منفی شود، باید ادامه پیدا کند.
در مواردی که متوتروکسات قابل استفاده نیست، به جراحی نیاز خواهد بود. شایع ترین روش لاپاراسکوپی است. پزشک بریدگی های بسیار کوچکی در قسمت پایین شکم ایجاد می کند و یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام لاپاراسکوپ را برای برداشتن بارداری خارج از رحم وارد می کند. اگر لوله فالوپ آسیب دیده باشد، ممکن است مجبور شوند آن را نیز خارج کنند. اگر خونریزی زیادی باشد یا پزشک مشکوک است که لوله فالوپ پاره شده است، ممکن است به جراحی اورژانسی با بریدگی بزرگتر نیاز باشد. به این عمل لاپاراتومی می گویند.
عوارض جانبی جراحی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد
- خون ریزی
- عفونت
چه متوترکسات تجویز شود و چه جراحی انجام شود، ممکن است برای چند هفته خستگی و کمی ناراحتی در شکم احساس شود. همچنین ممکن است برای مدتی علائم مشابه بارداری ادامه پیدا کند و چند دوره قاعدگی طول بکشد تا اینکه بدن به حالت عادی برگردد.
بارداری خارج از رحم چه عوارضی ایجاد می کند؟
در طول بارداری خارج از رحم، تخمک بارور شده در ساختاری پیچیده می‌شود که می‌تواند برای چندین هفته در خارج از رحم رشد کند. اما این ساختار معمولا بین 6 تا 16 هفته پاره می شود و این امر می تواند باعث خونریزی شدید شود. اگر خونریزی متوقف نشود، به دلیل از دست دادن خون (شوک هموراژیک) احتمال مرگ افزایش می یابد.
در طی جراحی جهت درمان بارداری خارج از رحمی پزشک ممکن است لوله فالوپ را بردارد. زنان دو لوله فالوپ دارند. اگر لوله فالوپ دیگر سالم باشد، می توان مجددا باردار شد. اما اگر لوله فالوپ دیگر نیز آسیب دیده باشد یا به دلایلی برداشته شده باشد، ممکن است مشکلات باروری رخ دهد. در این مورد، پزشکان راه های کمک باروری مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) را پیشنهاد می کنند.
بارداری خارج از رحم چقدر می تواند جدی باشد؟
حاملگی خارج از رحم یک اورژانس پزشکی است. رحم به طور منحصر به فردی برای نگه داشتن جنین در حال رشد مناسب است. رحم تنها عضوی است که می تواند با رشد جنین کشیده و منبسط شود. لوله های فالوپ به این اندازه انعطاف پذیر نیستند. آنها می توانند با رشد تخم بارور شده پاره شوند. هنگامی که این اتفاق می افتد، خونریزی داخلی رخ می دهد. این خونریزی در صورت عدم درمان به موقع تهدید کننده زندگی است. برای جلوگیری از آسیب به لوله فالوپ و سایر اندام‌های حفره شکمی، و همچنین پیشگیری از خونریزی داخلی و مرگ، بارداری خارج از رحم باید فوراً درمان شود.
بعد از بارداری خارج از رحم چه اقداماتی باید انجام داد؟
ممکن است بعد از بارداری خارج ار رحم، داشتن یک بارداری معمولی سخت باشد. مشاوره با یک متخصص باروری می تواند در این امر کمک کننده باشد.
برخی از متخصصان پیشنهاد می کنند که برای بارداری مجدد، حداقل 3 ماه بگذرد تا بدن زمان لازم برای بهبودی داشته باشد.
بارداری خارج از رحم خطر ابتلا به بارداری خارج از رحم دیگر را افزایش می دهد. برای رفع نگرانی در این مورد باید با پزشک مشورت شود.
بارداری خارج از رحم نیز می تواند بر سلامت روان مادر تأثیر بگذارد. مشاوره با متخصصان سلامت روان مانند یک مشاور یا درمانگر می تواند در التیام عوارض روحی و روانی ناشی از این نوع بارداری به مادر کمک کند.
هیچ راهی برای پیشگیری از حاملگی خارج از رحم وجود ندارد. اما می توان با انجام اقدامات زیر شانس ابتلا به بارداری خارج از رحم را کاهش داد.
استفاده از کاندوم هنگام رابطه جنسی می تواند خطر ابتلا به PID و سایر بیماری های مقاربتی (STI) را کاهش دهد.
ترک سیگار می تواند خطر بارداری خارج از رحمی را کاهش دهد
بهتر است استفاده از دوش واژینال محدود شود. مطالعات نشان می دهد که استفاده از دوش واژینال می تواند خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.