نام آزمایش: Human Epididymis Protein 4 (پروتئین اپیدیدیم انسانی)
نام اختصاری: HE4
نام بخش: هورمون شناسی (Tumor Markers)
نمونه مورد نیاز: خون وریدی
آزمایش های مکمل: CA125 , CEA
Human Epididymis Protein 4 (HE4) نوعی گلیکوپروتئین می باشد که به عنوان یک بیومارکر توموری (نشانگر سرطان) به ویژه در تشخیص و مدیریت سرطان اپیتلیال تخمدان مورد استفاده قرار می گیرد. HE4 توسط ژن WFDC2 (Whey Acidic Protein Four-Disulfide Core Domain 2) کدگذاری می شود. در شرایط عادی، HE4 در بافت هایی مانند: اپیدیدیم (لوله های اسپرم ساز در مردان)، مجاری تنفسی و دستگاه تناسلی زنان بیان می شود. نقش دقیق آن در بدن، هنوز به طور کامل شناخته نشده است، ولی به احتمال زیاد، در سیستم ایمنی و تنظیم پروتئازها (آنزیم های تجزیه کننده پروتئین) نقش دارد.
HE4 در مراحل اولیه سرطان تخمدان (به ویژه در زنان یائسه) و در برخی زیرگروه های خاص (سرطان سروز) عملکرد تشخیصی بهتری را نسبت به CA-125 دارا می باشد. همچنین سطوح HE4 در بیماری های خوش خیم (اندومتریوز و یا کیست تخمدان) کمتر افزایش می یابد. از تشخیص ترکیبی سطوح HE4 و CA-125 همراه با در نظر گرفتن وضعیت یائسگی بیمار، جهت تخمین خطر بدخیمی توده های تخمدانی استفاده می شود.
آزمایش HE4 به عنوان بخشی از الگوریتم خطر بدخیمی تخمدان (ROMA) می باشد. در الگوریتم ROMA، افزایش یا کاهش همزمان CA-125 و HE4 می تواند تفسیر نتایج را پیچیده کند. این شاخص خطر ابتلای افراد به سرطان تخمدان را مشخص میکند. برای محاسبه ROMA، سطح HE4،CA125 و شاخص ثابت زنان قبل و بعد از یائسگی در فرمول استاندارد قرار گرفته و به نتیجه به صورت عددی بیان می شود. عدد ROMA میتواند، توسط پزشک قبل از انجام جراحی، جهت تشخیص دقیق اینکه آیا یک توده موجود در لگن بدخیم است یا خیر، استفاده شود.
چه زمانی انجام آزمایش HE4 توصیه می شود؟
□ تشخیص افتراقی: کمک به تمایز تومورهای بدخیم از خوش خیم در توده های لگنی.
□ پیگیری درمان: بررسی پاسخ به شیمی درمانی یا عود بیماری پس از درمان.
□ پیش آگهی بیماری: سطح بالای HE4 با پیش آگهی ضعیف تر و تهاجمی تر بودن تومور مرتبط می باشد.
علائم افزایش سطح HE4 چه هستند؟
□ خونریزی غیرطبیعی واژینال، درد لگنی (سرطان رحم).
□ سرفه مزمن، تنگی نفس، خون در خلط (سرطان ریه).
□ شناسایی توده در پستان، تغییرات پوست پستان، ترشح غیرعادی از نوک پستان (سرطان پستان).
□ تورم اندام ها،کاهش حجم ادرار، تنگی نفس (نارسایی کلیه).
□ سرفه خشک مزمن، تنگی نفس، خستگی (فیبروز ریوی).
□ زردی پوست و چشم (یرقان)، تجمع مایع در شکم (آسیت)، خارش پوست (سیروز کبدی).
□ دردهای شدید قاعدگی، درد هنگام برقراری رابطه جنسی، ناباروری (اندومتریوز).
□ احساس مداوم پری شکم و نفخ.
□ دردهای شکمی و لگنی بدون دلیل مشخص.
□ سیری زودرس و کاهش اشتها.
□ تکرر ادرار یا احساس نیاز فوری به ادرار کردن.
□ تغییرات قاعدگی (در زنان پیش از یائسگی).
□ خستگی غیرعادی
□ کاهش وزن بی دلیل.
آمادگی قبل از آزمایش:
معمولا ناشتایی، 24-12 ساعت قبل از انجام آزمایش لازم می باشد. همچنین باید از مصرف مولتی ویتامین های حاوی بیوتین مانند: ویتامینB7 (موجود در مکمل های تقویتی پوست، مو و ناخن) خودداری شود. در صورت مصرف سایر داروها با پزشک مشورت کرده و یا به کارشناس آزمایشگاه اطلاع داده شود.
روش انجام آزمایش:
معمولاً از روش های ایمونواسی مانند: (ELISA) (CLIA/ECL) استفاده می شود.
دامنه مرجع:
□ سطح نرمال زنان پیش ازیائسگی: ≤ ۷۰ pmol/L.
□ سطح نرمال زنان یائسه: ≤ ۱۴۰ pmol/L.
عوامل افزایش دهنده سطح HE4 کدامند؟
□ بیماری های بدخیم (سرطانی): سرطان تخمدان (نوع اپیتلیال)، سرطان آندومتر (رحم)، سرطان ریه، سرطان پستان، سرطان مثانه و دستگاه گوارش (در موارد نادر).
□ بیماری های خوش خیم (غیرسرطانی): نارسایی کلیه (کاهش دفع HE4 به دلیل اختلال عملکرد کلیه)، فیبروز ریوی و یا بیماری های مزمن ریوی، سیروز کبدی، کیست های خوش خیم تخمدان، اندومتریوز و یا بیماری های التهابی لگن (افزایش بسیار کم).
□ عوامل فیزیولوژیک: سیگار کشیدن، یائسگی.
عوامل کاهش دهنده سطح HE4 کدامند؟
□ درمان موفق سرطان: برداشتن تومور، پاسخ مثبت به شیمی درمانی و پرتودرمانی.
□ بهبود عملکرد کلیه: درمان نارسایی کلیه (پس از دیالیز و یا پیوند کلیه).
□ سنین پیش ازیائسگی.
□ ترک سیگار.
عوامل ایجاد کننده تداخل در آزمایش HE4 چه هستند؟
1) عوامل افزایش دهنده کاذب سطوح HE4:
□ نارسایی کلیه (کاهش دفع HE4 از کلیه ها).
□ فیبروز ریوی، سارکوئیدوز، عفونت های مزمن ریوی.
□ سیروز کبدی، هپاتیت پیشرفته.
□ لوپوس یا آرتریت روماتوئید (بیماری های خودایمنی).
□ بیومارکرهای التهابی مانند: CRP یا ESR.
□ التهاب لگن یا اندومتریوز.
□ مصرف دوز بالای بیوتین ( 5mg/day< ).
□ یائسگی (افزایش سن).
□ سیگار کشیدن.
□ افزایش در سایر سرطان ها مانند: آندومتر، ریه، پستان.
2) عوامل کاهش دهنده کاذب سطوح HE4:
□ شیمی درمانی و پرتودرمانی.
□ دیورتیک ها، داروهای نفروتوکسیک.