کراتینین

نام آزمایش:

Creatinine Test (Cr) (تست سنجش کراتینین)

نام های دیگر: Cr, Serum Creatinine, Blood Creatinine, Urine Creatinine

آزمایشات تکمیلی : تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR)، تست پانل متابولیک جامع (CMP)، تست پانل متابولیک پایه (BMP)، نیتروژن اوره خون (BUN)، آلبومین ادرار و نسبت آلبومین به کراتینین

 

تعریف آزمایش:

کراتینین(Cr)  یک ماده شیمیایی زائد است که از هضم پروتئین موجود در مواد غذایی مانند گوشت و همینطور تجزیه طبیعی کراتین (کراتین فسفات موجود در ماهیچه) در بافت عضلانی بدن برای ایجاد انرژی در ماهیچه ها به وجود می آید. کراتینین در تمام ترشحات و مایعات بدن مانند: خون، سرم، پلاسما و ادرار یافت می شود. تجزیه طبیعی کراتین در بافت ماهیچه ای، باعث آزادسازی کراتینین در جریان خون می شود. تمام افراد غلظت ثابتی کراتینین در خون خود دارند و معمولا تغییرات آن در طی 24 ساعت کمتر از 10 درصد است.

 

 

کراتینین از طریق کلیه ها به صورت ادرار از خون خارج می شود. میزان دفع کراتینین از طریق ادرار در طی روز ثابت و حدود 15 درصد در هر فرد می باشد. اگر کلیه‌ها فعالیت خود را به درستی انجام ندهند، سطح کراتینین در خون افزایش، و از طرفی به دلیل عملکرد نامناسب کلیه ها و اختلال در فیلتراسیون گلومرولی کلیه ( GFR) ، در ادرار کاهش می یابد. کراتینین زمانی در خون افزایش می یابد که کلیه ها 50 درصد از عملکرد خود را از دست بدهند. بررسی مقادیرکراتینین در خون و ادرار، یکی از روش‌های سنجش عملکرد کلیه ها می باشد.

آزمایش (GFR=Glomerular Filtration Rate)

یکی از راه‌های تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی کلیه (GFR)، یا اینکه کلیه‌ها تا چه اندازه میتوانند خون را از کراتینین فیلتر یا پاکسازی کنند می باشد.

آزمایش فیلتراسیون کراتینین، شامل جمع آوری ادرار در یک دوره 24 ساعته و همچنین بررسی نمونه خون می باشد.

عمدتا دو برابر شدن میزان کراتینین خون می تواند نشان دهنده کاهش 50 درصدی عملکرد فیلتراسیون گلومرولی کلیه شود.

این آزمایش به  پزشک این امکان را می دهد تا بررسی کند چه مقدار کراتینین در نمونه ادرار و خون شما وجود دارد که در نتیجه می تواند منجر به تشخیص بیماری کلیوی شود.

 

نکته: به طور کلی اندازه گیری کراتینین خون قابل اعتمادتر است اما، تغییرات کراتینین در ادرار سریعتر اتفاق می افتد. به همین دلیل است که معمولا به طور همزمان از آنها برای نظارت بر توسعه و بهبود بیماری کلیوی توسط پزشک درخواست می شود.

جهت سنجش میزان کراتینین و بررسی عملکرد کلیه ها، نیاز به نمونه خون و نمونه ادرار و یا همودیالیز می باشد.

 

ارزش بالینی آزمایش کراتینین

• دلایلی که باعث می شوند پزشک، آزمایش کراتینین را برای فرد تجویز کند:

1) تشخیص افراد بیماری که دارای علائم یا نشانه هایی از بیماری کلیوی هستند.

2) بررسی عملکرد کلیه ها در افراد در معرض خطر بالای بیماری مزمن کلیوی (CKD) یا برای افرادی که علائم آسیب حاد کلیه (AKI) دارند.

3) غربالگری بیماران کلیوی که مبتلا به ریسک فاکتورهایی مانند دیابت، فشار خون بالا یا سایر شرایطی هستند که خطر بیماری کلیوی را افزایش می دهند.

4) نظارت بر درمان یا پیشرفت اختلالات کلیوی ( گلومرونفریت، پیلونفریت، انسداد مجاری ادراری و…)

5) نظارت بر عوارض جانبی داروهایی که ممکن است باعث آسیب های کلیوی یا تغییر در عملکرد کلیه ها شوند.

6) نظارت بر عملکرد کلیه ها در افرادی که عمل پیوند کلیه انجام داده اند.

7) بررسی وضعیت هیدراتاسیون بدن

8) بررسی اختلالات عضلانی بدن

9) بررسی میزان اثر بخشی دیالیز در بیماران کلیوی

10) آکرومگالی

11) دیابت شیرین

12) پرکاری تیروئید

13) نقرس

14) روماتیسم مفصلی

15) اندوکاردیت باکتریایی

16) لوپوس اریتروماتوی سیستمیک

 

آمادگی قبل از آزمایش:

معمولا نیازی به ناشتایی نیست. گاهی ممکن است به شما گفته شود که 24 ساعت قبل از آزمایش گوشت پخته نخورید. به این دلیل که گوشت می تواند به طور موقت سطح کراتینین را افزایش دهد.

همچنین کارشناس آزمایشگاه ممکن است به شما بگوید که به طور موقت، مصرف داروهای خاصی را که می توانند بر روی نتیجه ی آزمایش اختلال ایجاد کرده وباعث نتایج مثبت و منفی کاذب شوند را متوقف کنید.

این داروها شامل داروهای زیر می باشند:

نکته: در مورد تمام داروهایی که مصرف می کنید به کارشناس آزمایشگاه اطلاع دهید.

 

نمونه گیری خون جهت اندازه گیری کراتینین سرم :

نمونه گیر آزمایشگاه با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش جمع آوری می شود. وقتی سوزن داخل یا خارج رگ می شود، ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این کار معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.

 

نمونه گیری خون جهت اندازه گیری کراتینین ادرار :

برای انجام این آزمایش لازم است تمام ادراری را که طی 24 ساعت دفع می‌کنید به آزمایشگاه تحویل دهید. علت این کار این است که سطح کراتینین در طول روز متغیر است.

برای نمونه ادرار 24 ساعته، یک ظرف مخصوص برای جمع آوری ادرار در یک روز کامل و دستورالعمل هایی در مورد نحوه جمع آوری و نگهداری نمونه به شما داده می شود. کارشناس آزمایشگاه به شما می گوید چه زمانی جمع آوری نمونه ادرار را شروع کنید.

نکته: در طول دوره جمع آوری، ظرف ادرار را در یخچال یا در یک فضای خنک با یخ نگهداری کنید.

نکته: اگر هموروئیدی دارید که خونریزی می کند یا دوره قاعدگی خود را می گذراند، قبل از آزمایش به پزشک خود اطلاع دهید.

 

روش های اندازه گیری کراتینین:

برای اندازه گیری میزان کراتینین از روش های Kinetic Jaffe و Enzymatic استفاده می شود.

 

Jaffe’s method ( روش جافه یا ژافه )

در این روش کراتینین نمونه بیولوژیکی (سرم،پلاسما،ادرار) در یک محیط قلیایی با پیکریک اسید ترکیب می شود. در نتیجه منجر به تولید یک کمپلکس نارنجی رنگ به نام پیکرات – کراتینین می شود.  می توان با روش اسپکتروفتومتری بر اساس میزان جذب نوری نمونه در یک طول موج مشخص ( بین490 تا 520 نانومتر )، میزان کراتینین نمونه را بررسی کرد.

 

شدت رنگ تولید شده، متناسب با غلظت کراتینین در نمونه است. هرچه میزان کراتینین نمونه بیشتر باشد، رنگ کمپلکس پیکرات – کراتینین پر رنگ تر و جذب نوری آن بیشتر می شود و بالعکس.

یک منحنی استاندارد اغلب برای تبدیل میزان جذب نوری ( کیفی) به غلظت معادل کراتینین (کمی) موجود در نمونه استفاده می شود. این روش بسیار ساده و کم هزینه می باشد (نیازی به معرف های گران قیمت ندارد) و به سرعت انجام می شود.

Jaffe’s method به تغییرات pH و دما حساس می باشد بنابراین، در زمان انجام آزمایش باید به این دو فاکتور دقت بیشتری شود.

Enzymatic

کراتینین موجود در نمونه خون ( سرم،پلاسما،ادرار ) توسط آنزیم کراتینیناز به کراتین هیدرولیز می شود. از طرفی کراتین حاصل نیز توسط آنزیم کراتیناز به سارکوزین و اوره هیدرولیز می شود. در ادامه واکنش، سارکوزین توسط آنزیم سارکوزین اکسیداز به اسید آمینه گلایسین و فرمالدئید اکسید شده و همزمان پراکسید هیدروژن نیز تولید می شود که می تواند به صورت رنگ سنجی و یا الکتروشیمیایی مشخص شود.

پراکسید هیدروژن تولید شده توسط یک واکنش پراکسیداز کاتالیز شده، با کروموژن (عامل تولید کننده رنگ) که موجب تغییر رنگ می شود شناسایی می شود. شدت رنگ با غلظت کراتینین رابطه مستقیم دارد و با روش اسپکتروفتومتری اندازه گیری می شود. این روش دارای ویژگی بالا ( فقط کراتینین را هدف قرار می دهد )، دقت بالایی ( اندازه گیری حداقل میزان کراتینین)، دارای حداق تداخل ( تداخل همولیز، ایپمی، ایکتروس یا بیلی روبین ) می باشد.

رنج نرمال آزمایش:

کراتینین سرم به صورت میلی گرم کراتینین به یک دسی لیتر خون (mg/dL) یا میکرومول کراتینین به یک لیتر خون (micromoles/L)  گزارش می شود. محدوده نرمال برای کراتینین سرم عبارت است از:

 

 

 

 

زنان اغلب سطح کراتینین خون کمتری نسبت به مردان دارند، به این علت که توده عضلانی زنان عمدتا کمتر از مردان می باشد.

 

*شیوع بیماری مزمن کلیوی در سنین بین 65 تا 74 سالگی، از هر 5 مرد در 1 نفر و از هر 4 زن هم در 1 نفر می باشد. همچنین حدود نیمی از افراد بالای 75 سال در هر دو جنس نیز به این بیماری مبتلا می شوند..

 

در طی بارداری، میزان جریان خون به کلیه‌ها افزایش پیدا می‌کند در نتیجه میزان کراتینین بیشتری از طریق ادرار دفع شود. به همین دلیل، خانم‌های باردار معمولا مقدار کمتری از کراتینین در خون خود دارند. در واقع، سطح کراتینین در خون یک خانم باردار تقریبا ۸۰ درصد کمتر از یک زن غیرباردار است. البته، میزان کراتینین در طول بارداری تغییر خواهد کرد و مقدار نرمال آن به شرح زیر است:

• میزان نرمال کراتینین در خانم های باردار:

3 ماه اول بارداری: 63/0 تا 86/0 میکرومول در لیتر

3 ماه دوم بارداری: 59/0 تا 81/0 میکرومول در لیتر

3 ماهه سوم بارداری: 61/0 تا 87/0 میکرومول در لیتر

 

نکته: رنج مقادیر نرمال ممکن است در آزمایشگاه های مختلف  با توجه به روش آزمایش و یا کیت استفاده شده کمی متفاوت باشد.

 

تفسیر آزمایش:

در افراد سالم، سطح کراتینین معمولاً در طول زمان نسبتاً ثابت باقی می ماند.

افزایش: سطح کراتینین بالاتر از حد نرمال ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:

• انسداد مجاری ادراری
• اختلالات کلیوی، مانند نارسایی کلیه، عفونت کلیه،کاهش جریان خون
• سابقه خانوادگی بیماری های کلیوی
• کم آبی یا از دست دادن مایعات بدن
• ورزش شدید
• سنین بالای 50 سال
• مصرف زیاد گوشت
• مصرف زیاد مکمل های کراتین
• کم خونی داسی شکل (Sickle cell anemia )
• مواد مخدر
• چاقی
• تستوسترون درمانی
• کتواسیدوز دیابتی
• کورتیکواستروئیدها و متابولیت های ویتامین D ( احتمالاً سرعت تولید و آزادسازی کراتینین را تغییر می دهند)
• مشکلات عضلانی مانند: تجزیه فیبرهای عضلانی (Rhabdomyolysis)
• مصرف داروهایی مانند: Cimetidine, Cobicistat, Dolutegravir, Fenofibrate, Ritonavir, Trimethoprim و داروهای شیمی درمانی
• قومیت: آفریقایی آمریکایی، اسپانیایی تبار، آسیایی، ساکن جزایر اقیانوس آرام یا سرخپوست آمریکایی
• مشکلات دوران بارداری مانند: تشنج ناشی از Eclampsia یا فشار خون بالا ناشی از Preeclampsia.

**)  Preeclampsi: یک وضعیت پزشکی جدی است که می تواند در اواسط بارداری (پس از 20 هفته) رخ دهد.

افراد مبتلا به Preeclampsia فشار خون بالا، پروتئین در ادرار، تورم، سردرد و تاری دید را تجربه می کنند، اما ممکن است علائمی نداشته باشید.

** Eclampsia: یک عارضه خطرناک ناشی از اختلال فشار خون در بارداری است که با شروع ناگهانی تشنج در غیاب سایر علل عصبی مشخص می شود. این وضعیت می تواند قبل، در حین یا بعد از زایمان رخ دهد ( با بالاترین خطر در اولین هفته پس از زایمان) .

اگر دچار بیماری کلیوی شوید، ممکن است در مراحل اولیه علائمی نداشته باشید اما، با پیشرفت بیماری، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• تورم در دست ها و پاها یا پف کرده پلک ها
• خشکی پوست، خارش یا بی حسی
• خستگی
• افزایش یا کاهش نیاز به دفع ادرار
• ادرار خونی یا کف آلود
• از دست دادن اشتها و کاهش وزن
• گرفتگی عضلات
• حالت تهوع و استفراغ
• تنگی نفس
• مشکلات خواب

کاهش: سطح کراتینین پایین تر از حد نرمال ممکن است به دلایل زیر باشد:

• توده عضلانی کم
• Muscular Dystrophy (بیماری تحلیل عضلانی)
• کاهش توده عضلانی بدن به علت قطع عضو
• رژیم گیاه خواری
• سوء تغذیه
• بیماری شدید کبدی (سیروز)

 

عوامل مداخله گر در آزمایش میزان کراتینین:

داروهایی که باعث افزایش کراتینین در آزمایش می شوند:

• کورتیکواستروئیدها و متابولیت های ویتامین D ( احتمالاً سرعت تولید و آزادسازی کراتینین را تغییر می دهند).
• مصرف داروهایی مانند: جنتامایسین، کانامایسین، داکسی سایکلین، متی سیلین، سولفونامیدها، سایمتیدین، آمفوتریسین B، کاپتوپریل، آندروژن ها، کلرتالیدون، آرژنین، کانامایسین، دیسوپیرامید، فنوفیبرات، کلوفیبرات، استرپتوکیناز، داروهای نفروتوکسیک مانند: سفالوسپورین ها ( سفوکسیتین) ، داروهای شیمی درمانی متشکل از فلزات سنگین ( سیس پلاتین )، هیدروکسی اوره، لوودوپا، متیل پروتیل، مانیتول، آسکوربیک اسید، باربیتورات ها، دکستران، دیسوپیرامید، گلوکز، فروکتوز، داروهای مهار کننده ACE.

 

داروهایی که باعث کاهش میزان کراتینین در آزمایش می شوند:

سفوکسیتین، سایمتیدین، دیورتیک های تیازیدی، ریفامپسین، کلرپرومازین، ماری جوانا، ونکومایسین، لوودوپا، کلسیم دوبزیلات ( دکسیوم ) ، متیل دوپا (باعث کاهش مصنوعی کراتینین می شود ).

• میزان بالای مصرف گوشت
• همولیز نمونه خون

*میزان کراتینین در بعد از ظهر، 20 تا 40 درصد کمتر از صبح می باشد.

 

خون و ادرار، شایع ترین نمونه در مطالعات بالینی برای شناسایی بیماری ها و پیگیری پیشرفت افراد مبتلا تحت درمان پزشکی، می باشد، اما در حال حاضر می توان از بزاق هم برای انجام آزمایش بررسی عملکرد کلیه ها استفاده کرد.

اخیرا مطالعاتی مبنی بر استفاده از بزاق به عنوان یک نمونه کمک تشخیصی، در برخی از مقالات در برخی از کشورها انجام شده است. استفاده از بزاق به دلیل ماهیت غیر تهاجمی و سادگی جمع آوری نمونه که می تواند توسط خود بیمار با کمترین هزینه و بدون نیاز به مشارکت پرسنل پزشکی انجام شود، مورد توجه قرار گرفته است.

از طرفی اگر نیاز به تکرار نمونه گیری باشد، نمونه  به راحتی قابل تهیه است، برای همه گروه های سنی مناسب است، می تواند جمعیت های زیادی را غربال کند و از همه مهم تر برای بیماران مبتلا به اختلالات انعقادی مانند هموفیلی و در بیمارانی که در آنها دسترسی به رگ برای نمونه گیری با مشکل همراه است، گزینه مناسبی در نظر گرفته می شود.

آزمایشگاه تخصصی و فوق تخصصی کرج واقع در گوهردشت آماده ارائه بهترین خدمات برای شما عزیزان میباشد.