ویروس کرونای سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS CoV-2) که باعث بیماری عفونی کروناویروس ۲۰۱۹ (COVID-19) می‌شود، به دلیل انتقال سریع انسان به انسان، باعث ایجاد یک بیماری همه‌گیر در جهان شده است. این ویروس اولین بار در اواخر دسامبر ۲۰۱۹ در چین شناسایی و اولین مورد ابتلا در بریتانیا، یک ماه بعد گزارش شد.

این ویروس، جزء خانواده‌ای از ویروس ‌ها به نام کروناویروس‌ها می باشد. ویروس‌های کرونای دیگری نیز وجود دارند که باعث بیماری انسانی می‌شوند: NL63، ۲۲۹E، HKU1، OC43، سندرم حاد تنفسی شدید (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS).

آنتی بادی های IgM ضد SARS-CoV-2، نخستین آنتی بادی هایی هستند که سیستم ایمنی بدن در پاسخ به عفونت ویروس سارس-کووید-۲ (عامل کووید-۱۹) تولید می کند. این آنتی بادی ها به عنوان بخشی از پاسخ ایمنی اولیه، معمولاً عمر کوتاهی دارند و نشانگر اولیه عفونت اخیر یا فعال محسوب می شوند. این آنتی بادی ها، حدود ۵ تا ۷ روز پس از بروز علائم قابل تشخیص بوده و ۲ تا ۳ هفته پس از عفونت، به اوج می رسند.

🩺 چه زمانی انجام آزمایش COV Ab (IgM) توصیه می شود؟

□ شناسایی عفونت اولیه: IgM اولین آنتی بادی تولید شده پس از مواجهه با ویروس است و در فاز حاد عفونت (۱ تا ۳ هفته پس از شروع علائم) قابل شناسایی می باشد. در مواردی که تست PCR منفی است اما علائم کووید-۱۹ وجود دارد، IgM به عنوان تست تکمیلی تشخیصی استفاده می شود.

□ تفکیک فاز حاد از بهبودی: حضور IgM (بدون IgG) نشان دهنده عفونت اخیر است، در حالی که IgG بالا (با IgM منفی) نشان دهنده عفونت گذشته و یا ایمنی بلند مدت می باشد.

□ پیگیری پاسخ ایمنی: افزایش سطح IgM در هفته های اول عفونت، می تواند نشان دهنده فعال بودن سیستم ایمنی علیه ویروس باشد. کاهش تدریجی IgM و افزایش IgG نشانه ورود به فاز بهبودی می باشد.

□ تشخیص عفونت در افراد بدون علامت: در موارد بدون علامت یا با علائم خفیف، IgM می تواند تنها نشانه آزمایشگاهی مواجهه با ویروس باشد، هرچند سطح آن معمولاً پایین تر است.

□ بررسی عفونت مجدد (Reinfection): در موارد مشکوک به عفونت مجدد، ظهور دوباره IgM (پس از منفی شدن قبلی) می تواند نشان دهنده مواجهه جدید با ویروس باشد. با این حال، در عفونت مجدد، پاسخ IgG اغلب سریع تر و قوی تر از دفعات قبلی ایجاد می شود و IgM ممکن است کمتر آشکار شود.

□ تفکیک عفونت طبیعی از واکسیناسیون: بیشتر واکسن های کووید -۱۹ (mRNA)، فقط پاسخ IgG علیه پروتئین اسپایک ویروس (S) ایجاد می کنند و IgM تولید نمی شود. بنابراین، IgM مثبت (به خصوص علیه پروتئین نوکلئوکپسید/N ) معمولاً نشان دهنده عفونت طبیعی می باشد، نه واکسیناسیون.

□ مدیریت بیماران با علائم طولانی مدت: در مواردی مانند سندروم پساکووید (Long COVID)، IgM منفی (همراه با IgG مثبت) می تواند تأیید کننده عفونت گذشته باشد.

□ مطالعات اپیدمیولوژیک و سرولوژیک: برآورد شیوع اخیر(در جمعیت های خاص (کارکنان بهداشتی)، ردیابی زنجیره انتقال (در شیوع های موضعی).

📝 آمادگی قبل از آزمایش

نیازی به ناشتایی نمی باشد. لازم است در صورت مصرف دارو، با پزشک مشورت کرده و یا به کارشناس آزمایشگاه اطلاع داده شود.

🧪 روش انجام آزمایش

□ الایزا (ELISA).
□ کمی لومینسانس (CLIA).
□ تست های سریع (نوارهای ایمونوکروماتوگرافی).

📊 دامنه مرجع

□ نتیجه منفی: < 9/0: می تواند نشان دهنده عدم مواجهه اخیر با ویروس، تست زودهنگام (قبل از روز ۵ عفونت) یا کاهش سطح IgM پس از بهبودی باشد. □ نتیجه مبهم: 1/1-9/0: نیاز به تکرار تست یا انجام آزمایش های تکمیلی مانند IgG و PCR می باشد. □ نتیجه مثبت: > 1/1 : نشان دهنده عفونت اخیر یا فعال (معمولاً ۱ تا ۶ هفته پس از شروع علائم) می باشد.

📈 عوامل افزایش دهنده سطح COV Ab (IgM)

□ عفونت فعال یا اخیر: تولید IgM در پاسخ به عفونت اولیه 2 SARS-CoV- (5 تا ۷ روز پس از شروع علائم) افزایش می یابد و در هفته ۲-۳ به اوج میرسد. در عفونت مجدد (Reinfection) نیز ممکن است سطح IgM مجدداً افزایش یابد.
□ بیماری های خودایمنی: لوپوس، آرتریت روماتوئید.
□ واکسیناسیون (در موارد نادر): برخی واکسن ها (واکسن های ویروس کامل غیرفعال شده) ممکن است پاسخ IgM ضعیف ایجاد کنند، اما اغلب واکسن های mRNA (فایزر/ مدرنا) فقط IgG تولید می کنند.
□ واکنش متقاطع (Cross-reactivity): آنتی بادی های تولید شده علیه سایر کروناویروس ها HCoV-229E) یا (NL63 ممکن است با تست های 2SARS-CoV- واکنش متقاطع دهند.

📉 عوامل کاهش دهنده سطح COV Ab (IgM)

□ زمان پس از عفونت: سطح IgM 6-4 هفته پس از شروع عفونت، به طور طبیعی کاهش یافته و ممکن است غیرقابل تشخیص شود.
□ عفونت بدون علامت یا خفیف: در موارد بدون علامت، تولید IgM ممکن است محدود یا کوتاه مدت باشد.
□ نقص سیستم ایمنی: در بیماران مبتلا به نقص سیستم ایمنی (HIV، سرطان، یا مصرف کنندگان داروهای سرکوب کننده یستم ایمنی).
□ برخی داروها: داروهای ایمونوساپرسیو (کورتیکواستروئیدها، سیکلوسپورین)، شیمی درمانی.
□ عفونت های گذشته: در عفونت های قدیمی (بیش از ۶ هفته از شروع عفونت)، IgM معمولاً منفی شده و IgG جایگزین آن می شود.
□ انجام زود هنگام آزمایش: انجام آزمایش در روزهای اولیه عفونت (قبل از روز ۵) می تواند سطح IgM را پایین یا منفی نشان دهد.

⚠️ عوامل ایجاد کننده تداخل در آزمایش COV Ab (IgM)

1) عوامل ایجاد کننده نتایج مثبت کاذب:
□ بیماری های خود ایمنی: لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، آرتریت روماتوئید، سندرم شوگرن.
□ واکنش متقاطع (Cross-reactivity): آنتی بادی های تولید شده علیه سایر کروناویروس های انسانی (HCoV-229E, (HCoVOC43 یا ویروس های خانواده کرونا (MERS-CoV) ممکن است با کیت آزمایش واکنش دهند.
□ واکسیناسیون (موارد نادر): برخی واکسن های کووید -۱۹ (واکسن های ویروس کامل غیرفعال شده).
□ اختلالات آزمایشگاهی: آلودگی نمونه، استفاده از کیت های آسیب دیده یا منقضی شده، همولیز شدید نمونه خون، وجود چربی بالا در نمونه (لیپمیک).

2) عوامل ایجاد کننده نتایج منفی کاذب:
□ ضعف سیستم ایمنی: بیماران مبتلا به نقص ایمنی اولیه/ ثانویه سیستم ایمنی ( HIV، سرطان، پیوند عضو)، مصرف داروهای ایمونوساپرسیو (کورتیکواستروئیدها، سیکلوفسفامید).
□ عفونت های خفیف یا بدون علامت: در موارد بدون علامت، سطح IgM ممکن است بسیار پایین یا زودگذر باشد.
□ زمان نادرست انجام آزمایش: انجام تست قبل از روز 7-5 پس از شروع علائم (عدم تولید IgM کافی).
□ واکسیناسیون: واکسن های mRNA (فایزر/ مدرنا) معمولاً IgM تولید نمی کنند.
□ اختلالات آزمایشگاهی: خطا در جمع آوری، خطا در انتقال یا نگهداری نمونه (قراردادن نمونه در دمای نامناسب). مهارکننده های موجود در نمونه (هپارین، بیلی روبین بالا).