نام آزمایش: Anti-C1q Antibody Test (آنتی بادی ضد C1q)
نام اختصاری: Anti C1q
نام بخش: Immunoassays-Immunity Markers
نمونه مورد نیاز: خون وریدی
آنتی بادی های ضد C1q نوعی اتوآنتی بادی هستند که علیه پروتئین C1q، که یکی از اجزای مهم سیستم کمپلمان در سیستم ایمنی بدن می باشد، تولید می شوند. این اتوآنتی بادی ها در برخی بیماری های خودایمنی به خصوص لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) نقش کلیدی ایفا می کنند و اغلب با فعالیت بیماری و درگیری اندام ها (کلیه ها) در ارتباط می باشند. C1q بخشی از سیستم کمپلمان (مجموعه ای از پروتئین های ایمنی) است که در شناسایی و حذف عوامل بیماری زا (مانند باکتریها) و کمپلکس های ایمنی نقش دارد.
این پروتئین با اتصال به آنتی بادی های متصل شده به آنتی ژن ها (کمپلکس های ایمنی)، مسیر کلاسیک فعال سازی کمپلمان را آغاز می کند. در بیماری های خودایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه به اجزای خود بدن حمله می کند. در مورد Anti-C1q، احتمالاً به علت تجمع کمپلکس های ایمنی در بافت ها (کلیه ها)، سیستم ایمنی تحریک شده و آنتی بادی هایی علیه C1q تولید می کند. این آنتی بادی ها با اتصال به C1q، عملکرد طبیعی سیستم کمپلمان را مختل کرده و باعث ایجاد التهاب و آسیب بافتی می شوند. آزمایش Anti C1q جهت شناسایی آنتی بادی های ضد C1q، استفاده می شود.
چه زمانی انجام آزمایش Anti C1q توصیه می شود؟
□ تشخیص لوپوس (SLE): آنتی بادی های ضد C1q اغلب در بیماران مبتلا به لوپوس، به خصوص بیمارانی که درگیری کلیه (گلومرولونفریت پرولیفراتیو غشایی) نیز دارند، مشاهده می شوند. از این آزمایش جهت تفکیک لوپوس از سایر بیماری های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا پلی میوزیت استفاده می شود.
□ بررسی بیماری های کمپلکس ایمنی: تشخیص کمبود ارثی یا اکتسابی C1q که می تواند منجر به ناتوانی بدن در پاکسازی عفونت ها و یا افزایش خطر بیماری های التهابی شود.
□ پیگیری فعالیت بیماری: کاهش سطح آنتی بادی های ضد C1q پس از شروع درمان، می تواند نشان دهنده پاسخ مثبت به درمان باشد.
علائم کمبود Anti C1q چه هستند؟
□ عفونت های مکرر باکتریایی: عفونت های استرپتوکوکی یا نایسریایی (مننژیت یا سپسیس) به دلیل اختلال در سیستم کمپلمان.
□ بیماری های خودایمنی:
* لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): دارای علائم شدیدی مانند بثورات پوستی، درگیری کلیه (نفریت) و آرتریت.
* گلومرولونفریت: التهاب کلیه ها به دلیل تجمع کمپلکس های ایمنی.
* واسکولیت یا درگیری سایر اندام ها.
□ بثورات پوستی: بثورات شبه لوپوس یا حساسیت به نور آفتاب (فتودرماتیت).
□ علائم التهابی مزمن: تب های مکرر بدون علت مشخص، خستگی شدید و دردهای عضلانی – اسکلتی.
آمادگی قبل از آزمایش:
ناشتایی به مدت 12-8 ساعت ضروری می باشد. لازم است در صورت مصرف دارو، با پزشک مشورت کرده و یا به کارشناس آزمایشگاه اطلاع داده شود.
روش های انجام آزمایش:
□ روش الایزا (ELISA): رایج ترین روش برای شناسایی آنتی بادی های ضد C1q در سرم بیمار می باشد.
□ روش SRID (Single Radial Immunodiffusion): در برخی آزمایشگاه ها برای اندازه گیری سطح C1q استفاده می شود.
دامنه مرجع:
1) روش الایزا (ELISA):
□ سطوح منفی: معمولاً کمتر از 20-10 (IU/mL).
□ سطوح مرزی: بین 30-20 (IU/mL) (نیاز به بررسی بالینی دارد).
□ سطوح مثبت: مقادیر بالای ۳۰ (IU/mL) (می تواند نشان دهنده لوپوس فعال و یا بیماری کلیوی مرتبط با SLE باشد).
2) روش SRID:
ممکن است در دامنه های متفاوتی گزارش شود (به عنوان مثال، کمتر از ۱۵ IU/mL به عنوان سطوح طبیعی در نظر گرفته شود).
عوامل افزایش دهنده سطح Anti C1q کدامند؟
□ بیماری های خودایمنی: لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، به خصوص در موارد درگیری کلیه (لوپوس نفریت)، سندرم شوگرن، اسکلرودرمی و واسکولیت های سیستمیک، آرتریت روماتوئید فعال (در برخی موارد) .
□ بیماری های التهابی و عفونی: عفونت های مزمن مانند لیشمانیوز احشایی (کالاآزار)، هپاتیت خودایمن، بیماری های التهابی کلیه (گلومرولونفریت) .
□ کمپلکس های ایمنی: تجمع کمپلکس های ایمنی در گردش خون، که به C1q متصل شده و تولید آنتی بادی ضد C1q را تحریک می کنند.
□ عوامل ژنتیکی و محیطی: استعداد ژنتیکی به ابتلا به بیماری های خودایمنی، قرار گرفتن در معرض برخی داروها، عوامل محیطی که باعث تحریک سیستم ایمنی می شوند.
عوامل کاهش دهنده سطح Anti C1q کدامند؟
□ کمبود اولیه C1q: نقص ژنتیکی در تولید C1q که باعث کاهش سطح این پروتئین و در نتیجه کاهش تولید آنتی بادی ضد C1q می شود .
□ کمبود ثانویه C1q: استفاده بیش از حد C1q در بیماری های التهابی شدید (به دلیل اتصال به کمپلکس های ایمنی)، هیپوگاماگلوبولینمی و نقص ایمنی ترکیبی شدید (SCID) که تولید آنتی بادی ها را مختل می کند .
□ انجام درمان های پزشکی: پلاسمافرز (حذف کمپلکس های ایمنی از خون)، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی ( کورتیکواستروئیدها، سیکلوفسفامید، ریتوکسی مب).
عوامل ایجاد کننده تداخل در آزمایش Anti C1q چه هستند؟
1) عوامل ایجاد کننده نتایج مثبت کاذب:
□ واکنش متقاطع (Cross-reactivity): وجود آنتی بادی های دیگر Rheumatoid Factor) یا آنتی بادیهای ضد (DNA.
□ لیپمیک یا ایکتریک بودن نمونه: چربی و یا بیلی روبین بالا در نمونه خون.
□ همولیز نمونه خون: تخریب گلبول های قرمز.
□ عفونت های فعال: برخی عفونت های مزمن (کالاآزار، هپاتیت).
□ نگهداری نامناسب نمونه: نگهداری نمونه در دمای نامناسب (بالاتر از ۸ درجه سانتیگراد)، انجماد یا رفع انجماد مکرر.
2) عوامل ایجاد کننده نتایج منفی کاذب:
□ کمبود اولیه C1q: اگر بیمار کمبود ژنتیکی C1q داشته باشد، آنتی بادی ضد آن تولید نمی شود.
□ مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: کورتیکواستروئیدها، ریتوکسی مب، سیکلوفسفامید.
□ پلاسمافرز: حذف کمپلکس های ایمنی از خون.
□ فاز غیرفعال بیماری: در مراحل اولیه و یا زمان بهبودی بیماری های خودایمنی.
□ هیپوگاماگلوبولینمی: کاهش آنتی بادی ها درگردش خون.
□ حجم ناکافی نمونه.