آزمایش کلسیم

نام تست: Calcium Test (آزمایش کلسیم)

نمونه مورد نیاز: خون، ادرار رندوم، ادرار 24 ساعته

نام های دیگر آزمایش: Total calcium, Ionized calcium

آزمایشات مکمل: urea, creatinine, phosphate, magnesium, alkaline phosphatase and PTH

کلسیم یکی از مهم ترین مواد معدنی موجود در بدن است که برای عملکرد درست ماهیچه ها، سیستم عصبی، قلب و لازم می باشد. همچنین کلسیم در فرآیند لخته شدن خون و تشکیل استخوان ضروری است. حدود 99 درصد کلسیم در استخوان ها یافت می شود، در حالی که تنها کمتر از 1 درصد کلسیم در خون گردش می کند. مقدار کلسیم موجود در خون، تحت کنترل دو هورمون پاراتیروئید (PTH) و 1، 25-دی هیدروکسی ویتامین D (ویتامین D) کنترل می باشد.

دو نوع کلسیم خون وجود دارد که معمولاً به مقدار مساوی هستند:

1) کلسیم آزاد(Free Calcium)  (Ca2+): به آن کلسیم غیر متصل به پروتئین یا کلسیم یونیزه شده هم گفته می شود. از نظر  فعال فیزیولوژیکی فعال بوده و حدود 50٪ کلسیم کل پلاسما را تشکیل می دهد.

2) کلسیم متصل به پروتئین (Bound Calcium): عمدتاً به آلبومین متصل می شود؛ حدود 40 تا 50 درصد کلسیم کل پلاسما را تشکیل می دهد.

در آزمایشگاه دو نوع کلسیم اندازه گیری می شود:

1)آزمایش کلسیم کامل خون (Total Calcium): کل غلظت کلسیم آزاد (یونیزه شده) و کلسیم متصل به پروتئین آلبومین موجود در خون را اندازه گیری می کند.

2) در آزمایش کلسیم یونیزه شده، کلسیم آزاد Ca2+ ) ( موجود در گردش خون را اندازه گیری می شود .کلسیم یونیزه شده تنها در برخی شرایط خاص اندازه گیری می شود، مانند: حین عمل جراحی بزرگ (به ویژه پس از تزریق خون)، در بیماران بدحال، بیماران با غلظت غیر طبیعی پروتئین و بیماران با pH غیرطبیعی خون.

در چه مواردی باید آزمایش بررسی میزان کلسیم انجام شود؟

از آزمایش کلسیم جهت  تشخیص طیف گسترده ای از اختلالات و بیماری ها استفاده می شود، مانند:

□ بیماری های استخوان

□ بیماری های کلیه (سنگ کلیه)

□ اختلالات غده پاراتیروئید

□ بیماری های دستگاه گوارش

□ اختلالات عصبی

□ نظارت بر میزان اثربخشی درمان برای مقادیر غیر طبیعی کلسیم

□ کنترل افراد مبتلا به برخی از سرطان ها (پستان، ریه، سر و گردن، کلیه و میلوم)

علائم نشان دهنده کاهش میزان کلسیم خون (هایپوکلسمی) چیست؟

□ اسپاسم یا گرفتگی عضلات شکمی/عضلانی

□ سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا، زبان، لب ها

□ بی حسی اطراف دهان

□ تشنج

□ خشکی پوست

□ زبری مو

□ ناخن های شکننده

□ آریتمی (ضربان قلب نامنظم)

علائم نشان دهنده افزایش میزان کلسیم خون (هایپرکلسمی) چیست؟

□ یبوست

□ حالت تهوع و استفراغ

□ درد شکم

□ از دست دادن اشتها

□ افزایش تشنگی

□ تکرر ادرار

□ سنگ کلیه

□ درد و ضعف در استخوان ها، مفاصل و عضلات

□ خستگی

□ افسردگی

شرایط قبل از آزمایش:

12-8 ساعت قبل از انجام آزمایش کلسیم، ناشتایی لازم می باشد، همچنین لازم است، از مصرف برخی داروها یا مکمل ها مانند: ویتامین D خودداری کرد. همچنین در صورت مصرف هر گونه دارو به کارشناس آزمایشگاه اطلاع دهید.

روش انجام آزمایش:

اسپکتروفتومتری(SP)

دامنه مرجع:

□ میزان نرمال کلسیم خون:

بزرگسالان: از 2/10-5/8 mg/dL

نوزادان ۱۰ روزه: 4/10-6/7 mg/dL

نوزادان ۱۰ روزه تا ۲ ساله:  5/11-9mg/dL

کودکان:  8/10-8/8 mg/dL

□ مقادیر بحرانی:

مقادیر کمتر از حد نرمال (هیپوکلسمی): ۶ mg/dL

 مقادیر بیشتر از حد نرمال (هایپرکلسمی): ۱۳ mg/dL

عوامل افزایش دهنده میزان کلسیم خون (هایپرکلسمی) چیست؟

□ هایپرپاراتیروئیدیسم (افزایش عملکرد غده پاراتیروئید): این اختلال معمولاً توسط یک تومور خوش خیم (نه سرطانی) روی غده پاراتیروئید ایجاد می شود. این شکل از هایپرکلسمی معمولاً خفیف است و می تواند سال ها قبل از تشخیص وجود داشته باشد.

□ سرطان: سرطان زمانی که به استخوان‌ها متاستاز می دهد (گسترش می یابد) کلسیم را در خون آزاد می‌کند، از طرفی، سرطان باعث  می شود، هورمونی شبیه PTH میزان کلسیم را افزایش دهد، که این دو وضعیت می‌توانند باعث هایپرکلسمی شوند.

□ پرکاری تیروئید

□ سارکوئیدوز

□ سل

□ درمان با لیتیوم

□ عدم حرکت طولانی مدت

□ آسیب حاد کلیه

□ مصرف بیش از حد ویتامین D

* مقادیر بالای کلسیم در ادرار (معروف به هایپرکلسیوری) می تواند باعث تشکیل کریستال یا سنگ در کلیه شود.

عوامل کاهش دهنده میزان کلسیم خون (هیپوکلسمی) چیست؟

□ کاهش غلظت ویتامین D

□ کمبود کلسیم در رژیم غذایی

□ کم کاری غده پاراتیروئید (هایپوپاراتیروئیدیسم)

□ کمبود منیزیم

□ التهاب حاد پانکراس (پانکراتیت)

□ بیماری های مزمن کلیه

□ بیماری های استخوانی مانند: استئومالاسی (بزرگسالان) و راشیتیسم (کودکان)

* نکته: از اندازه گیری کلسیم خون و ادرار نمی توان برای ارزیابی میزان کلسیم موجود در استخوان ها استفاده کرد و باید از آزمایشاتی شبیه X-Ray مانند: اسکن تراکم استخوان استفاده کرد.

چه عواملی باعث ایجاد تداخل درآزمایش کلسیم خون می شوند؟

برخی از عوامل می توانند باعث ایجاد نتایج مثبت و منفی کاذب در آزمایش کلسیم شوند، مانند:

□ رژیم غذایی: مصرف زیاد شیر، لبنیات و نمک های کلسیم

□ برخی داروها مانند: بیس فسفونات ها، کورتیکواستروئیدها، ریفامپین، کلسی تونین، کلروکین ، دنوزوماب، فوسکارنت، تاموکسیفن، پلیکامایسین، هیدروکلروتیازید (HCTZ) و سایر دیورتیک های تیازیدی، لیتیوم، دریافت بیش از حد کربنات کلسیم