آزمایش ارزیابی اسپرم

فاکتورهای مورد بررسی در Semen analysis کدامند؟

□ حجم مایع منی

□ غلظت اسپرم: تعداد اسپرم ‌ها در هر میلی‌لیتر از مایع منی می باشد.

□ تحرک اسپرم: درصد اسپرم‌هایی است که به درستی حرکت می‌کنند.

□ شکل اسپرم (مورفولوژی): درصد اسپرم‌ هایی که شکل طبیعی دارند.

□ زمان مایع ‌شدن مایع منی

pH □ مایع منی: میزان اسیدی یا قلیایی بودن مایع منی را بررسی می کند.

□ فروکتوز: به بررسی قند موجود در مایع منی می پردازد.

□ تعداد اسپرم نابالغ

□ وجود گلبول‌های سفید

* در صورت غیرطبیعی بودن مایع منی آزمایشات دیگری مانند آزمایش آنتی بادی ضد اسپرم انجام خواهد شد.

آزمایش Semen analysis به چه علت توصیه می شود؟

□ تشخیص ناباروری مردان: بررسی علل ناباروری در زوجین.

□ ارزیابی پس از وازکتومی: اطمینان از موفقیت عمل و عدم وجود اسپرم در مایع منی.

□ ارزیابی سلامت باروری: بررسی تأثیر عوامل محیطی، بیماری‌ها یا داروها بر کیفیت اسپرم.

* اگر نتایج آزمایش غیرطبیعی باشد، ممکن است نیاز به تغییر سبک زندگی، درمان دارویی یا روش‌ های کمک باروری مانند IVF باشد.

شرایط قبل از آزمایش:

لازم است دو تا هفت روز قبل از جمع آوری نمونه از خودارضایی یا رابطه جنسی خودداری شود. نمونه منی باید بعد از شستن دست ها و آلت تناسلی، به روش خودارضایی در ظرف استریل جمع آوری شود. اگر نمونه گیری به روش نزدیکی تهیه شود، احتمال آلودگی نمونه با ترشحات واژن و ایجاد نتایج کاذب وجود دارد.

از هیچ روان کننده ای نباید استفاده شود، زیرا ممکن است برای اسپرم سمی بوده و در نتایج آزمایش مشکل ایجاد کند. اسپرم ها بسیار حساس به دما هستند. اگر نمونه در منزل جمع آوری می شود، در هنگام حمل و نقل باید نمونه را در کنار بدن نگه داشت. نمونه باید ظرف مدت یک ساعت برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه تحویل داده شود.

روش های انجام آزمایش:

□ بررسی ماکروسکوپی مایع منی: رنگ، شفافیت، pH، حجم، مدت زمان جلوگیری از نزدیکی، سیالیت و ویسکوزیته.

* دستگاه اندازه‌گیری حجم (Graduated Cylinder)

*  pH متر

□ بررسی میکروسکوپی مایع منی با استفاده از میکروسکوپ نوری (Light Microscope): بررسی تحرک اسپرم ها، تعداد اسپرم ها، درصد زنده بودن اسپرم ها، بررسی مورفولوژی اسپرم ها، بررسی گلبول های سفید و قرمز موجود در اسپرم و بررسی کیفی سطح فروکتوز مایع منی.

* هموسیتومتر نئوبار اصلاح شده (Hemocytometer): استاندارد برای شمارش اسپرم

* کامپیوتر و نرم ‌افزارهای تحلیل اسپرم (CASA – Computer-Assisted Sperm Analysis): یک سیستم آنالیز کامپیوتری اسپرم می باشد که کمک بسیار مهمی در جهت استاندارد سازی و عدم وابستگی به اپراتور جهت آنالیز مایع منی، می کند. از سیستم  CASA جهت به دست آمدن نتایج دقیق، معنی دار و با صحت بالا در زمینه شمارش ،کلاس بندی حرکتی، مورفولوژی و غلظت اسپرم  و انجام سایر آنالیزهای آماری متعدد اسپرم استفاده می شود.

این آنالیز به صورت تصاویری که به طور پیوسته توسط دوربین ویدیویی نصب شده روی میکروسکوپ گرفته می شود، انجام می گیرد. از سیستم CASA مدتی است در برخی مراکز تشخیصی و درمانی متعدد از جمله آزمایشگاه های پزشکی( مانند آزمایشگاه مرکزی گوهردشت) و یا کلینیک های ناباروری استفاده شده و جایگزین روش دستی نیازمند به اپراتور شده است.

 

یکی از مزایای این سیستم این است که، می تواند با دقت بالا و قابل قبول، بین اسپرم های جلو رونده سریع (rapid progressive ) و آهسته (Slow) تمایز قائل شود به صورتی که در روش دستی، تحت هیچ شرایطی، این تفاوت با چشم قابل تشخیص نیست. سیستم‌های CASA این امکان را فراهم می‌کنند که نمونه‌ ها با استفاده از تصاویر ذخیره ‌شده در حین آنالیز، مجدداً مورد بررسی قرار گیرند.

این ویژگی کنترل کیفیت داخلی و خارجی را بهبود بخشیده، قابلیت تکرارپذیری را افزایش می‌دهد و دستیابی سریع به داده‌ های باکیفیت و ایجاد نتایج استاندارد را تسهیل می‌کند. همچنین در سیستم ‌های CASA، عواملی مانند: نرخ فریم مناسب (Frame Rate) برای ثبت تصاویر، استفاده از چمبرهای استاندارد (مانند Makler Chamber) با عمق مناسب، الگوریتم ‌های پردازش تصویر سریع و دقیق و امکان کالیبراسیون آسان توسط اپراتور، نقش کلیدی در کیفیت نتایج ایفا می‌کنند. تفاوت در این اجزا می‌تواند منجر به اختلاف گسترده در دقت و قابلیت اطمینان سیستم‌ های CASA مختلف شود.

دامنه مرجع

□ حجم مایع منی: معمولاً بین 5/1 تا ۵ میلی ‌لیتر است.

□ غلظت اسپرم: تعداد اسپرم ‌ها در هر میلی‌لیتر از مایع منی معمولاً باید بیش از ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر باشد.

□ تحرک اسپرم: حداقل 30 درصد از اسپرم ها باید تا یک ساعت پس از انزال به تدریج تحرک داشته باشند.

□ شکل اسپرم (مورفولوژی): معمولاً بیش از ۴٪ اسپرم‌ ها باید شکل طبیعی داشته باشند (دارای سر و دم باشند).

□ زمان مایع ‌شدن: مایع منی باید بعد از خروج از بدن طی مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه به حالت مایع درآید.

pH □  مایع منی: معمولاً باید بین 2/7 تا 8 باشد.

□ تعداد گلبول های سفید در اسپرم: باید کمتر از 1 میلیون گلبول سفید در هر میلی لیتر وجود داشته باشد.

□ میزان فروکتوز در اسپرم: باید 600-150 میلی گرم در دسی لیتر باشد.

عوامل کاهش دهنده (الیگواسپرمی) تعداد و کیفیت اسپرم کدامند؟

□ آسیب به بیضه‌ ها

□ برخی داروها (مانند آزاتیوپرین، سایمتیدین، و برخی داروهای شیمی‌درمانی سرطان)

□ سطح بالای استروژن

□ مصرف سیگار و الکل

□ کمبود مواد مغذی مانند: روی، سلنیوم، ویتامین C و E

□ استرس و کمبود خواب

□ چاقی (به عللت کاهش تستوسترون و کاهش کیفیت اسپرم)

□ افزایش دما

□ مواد شیمیایی (آفت‌کش‌ها، سرب، فلزات سنگین)

□ اشعه و امواج الکترومغناطیسی

□ واریکوسل (اتساع ورید های بیضه که می‌تواند باعث کاهش تولید اسپرم شود)

□ بیماری هایی مانند: اوریون و عفونت های مقاربتی

□ شیمی‌درمانی و پرتودرمانی

□ اختلالات ژنتیکی مانند: سندرم کلاین فلتر

عوامل افزایش دهنده تعداد و کیفیت اسپرم کدامند؟

□ مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان ‌ها (مانند میوه ‌ها و سبزیجات)، امگا-۳ (ماهی)، روی (آجیل و دانه‌ها) و سلنیوم (تخم مرغ)

□ ورزش متعادل و منظم: باعث بهبود گردش خون و افزایش سطح تستوسترون می‌شود.

□ ترک سیگار و الکل

□ کاهش وزن

□ مصرف مکمل ‌هایی مانند: روی، سلنیوم، ویتامین C، ویتامین E و کوآنزیم Q10

□ پوشیدن لباس‌ های گشاد و خودداری از قرار گرفتن بیضه ‌ها در معرض گرمای زیاد

عوامل ایجاد کننده تداخل با Semen analysis کدامند؟

□ تاخیر در تحویل نمونه، روش نادرست جمع آوری نمونه، روش نادرست نگهداری نمونه

□ مصرف سیگار و الکل قبل از آزمایش

□ برخی داروها مانند: استروئیدهای آنابولیک، داروهای شیمی‌درمانی، داروهای فشار خون و برخی آنتی‌بیوتیک‌ ها

□ بیماری‌های مزمن: بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های کلیوی یا کبدی و داشتن تب

□ سن: با افزایش سن، کیفیت و تعداد اسپرم‌ها کاهش می یابد.

□ خطا در تجزیه و تحلیل نمونه

 

 

 

 

نمونه مورد نیاز: مایع منی تازه جمع آوری شده

تست های مکمل: Sperm penetration assay, Hyaluronan binding assay, Sperm DNA Fragmentation Assay (SDFA)

نام های دیگر آزمایش: Spermogram, male Fertility Test, Sperm Analysis, Sperm Count