نام آزمایش: Adenosine Deaminase (آدنوزین دآمیناز)
نام اختصاری: ADA
نام بخش: بیوشیمی
نمونه مورد نیاز: مایع پلورال، پریتوئن، پریکاردیال، مایع مغزی – نخاعی (CSF)
آزمایش‌های مکمل: آنالیز مایع جنب، اسمیر و کشت باسیل اسید-فست (AFB)، آزمایش مولکولی سل
شرح کامل آزمایش آدنوزین دآمیناز (ADA):
آدنوزین دآمیناز (ADA) پروتئینی است که توسط سلول‌های بدن تولید شده و در فعال‌سازی لنفوسیت‌ها، نوعی از گلبول‌های سفید که در سیستم ایمنی بدن نقش دارند، شرکت می‌کند. یکی از نواحی مهم حضور این آنزیم، فضای پلور است. پلورها غشاهایی هستند که اطراف ریه‌ها و داخل حفره قفسه سینه را می‌پوشانند.
مقداری مایع جنب به‌طور مداوم برای تسهیل حرکت ریه‌ها تولید می‌شود. عفونت‌ها یا بیماری‌هایی نظیر سل می‌توانند موجب التهاب پلور (پلوریت) و تجمع بیش از حد مایع (افیوژن پلور) شوند. تشخیص مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (عامل بیماری سل) در مایع پلور دشوار است؛ چرا که تراکم باکتری ممکن است بسیار پایین باشد.
اگرچه تست ADA دقت تست‌های کشت را ندارد، اما نتایج آن سریع‌تر آماده می‌شود. بنابراین، این آزمایش به‌عنوان مکملی برای تشخیص سریع‌تر احتمال سل استفاده می‌شود.
کاربرد آزمایش ADA چیست؟
این آزمایش برای اندازه‌گیری سطح آنزیم آدنوزین دآمیناز در مایعات بدن یا خون استفاده می‌شود. این آنزیم در متابولیسم پورین‌ها (ترکیبات موجود در DNA و RNA) و تبدیل آدنوزین به اینوزین نقش دارد. فعالیت ADA در لنفوسیت‌های T در سیستم ایمنی اهمیت دارد.
زمان‌های توصیه‌شده برای انجام آزمایش ADA:
-
وجود علائمی مانند: سرفه مزمن، خلط خونی، تب، لرز، تعریق شبانه، کاهش وزن بی‌دلیل، ضعف، درد قفسه سینه
-
تشخیص سل (TB): افزایش سطح ADA در مایع پلورال می‌تواند نشانه سل ریوی یا خارج ریوی باشد
-
بررسی بیماری ژنتیکی نادر SCID: در نوزادانی با عفونت‌های مکرر یا علائم SCID
آمادگی قبل از آزمایش ADA:
نیازی به ناشتایی نیست. در صورت مصرف دارو، با پزشک مشورت کنید یا به کارشناس آزمایشگاه اطلاع دهید.
روش انجام آزمایش:
رنگ‌سنجی یا اسپکتروفتومتری
دامنه مرجع آزمایش ADA:
۱) مایع پلورال:
-
مقادیر نرمال: < ۴۰ U/L
-
سطح بالا (>40 U/L): احتمال سل با حساسیت حدود ۹۰٪
-
سطح پایین: می‌تواند به دلیل سرطان، نارسایی قلبی یا آمبولی ریه باشد
۲) خون:
-
مقادیر نرمال: 10 تا 20 U/L
-
کاهش سطح: مرتبط با SCID
-
افزایش سطح: مشاهده‌شده در عفونت‌های باکتریایی، هپاتیت و برخی سرطان‌ها
عوامل افزایش‌دهنده سطح ADA:
-
عفونت‌ها: سل، پنومونی، مننژیت باکتریایی، برخی عفونت‌های قارچی
-
بیماری‌های خودایمنی: RA، SLE، سارکوئیدوز
-
بیماری‌های کبدی: هپاتیت، سیروز
-
سرطان‌ها: لنفوم، لوسمی، متاستاز
-
داروها: اینترفرون‌ها، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
عوامل کاهش‌دهنده سطح ADA:
-
بیماری‌های ژنتیکی: نقص ایمنی ترکیبی شدید (SCID)
-
بیماری‌های اکتسابی: HIV/AIDS پیشرفته، نارسایی مغز استخوان
-
داروها: کورتیکواستروئیدها، شیمی‌درمانی
-
سوءتغذیه: کمبود پروتئین
-
نارسایی کلیوی پیشرفته
عوامل ایجادکننده تداخل در نتایج آزمایش ADA:
۱) نتایج مثبت کاذب:
-
بیماری‌های خودایمنی: SLE، RA، سارکوئیدوز
-
عفونت‌های غیرازباکتری سل: پنومونی، آمپیم، عفونت‌های قارچی و انگلی
-
سرطان‌ها: لنفوم، مزوتلیوما، متاستازها
-
اختلالات کبدی
-
آلودگی نمونه یا همولیز
-
جراحی‌های اخیر
-
مصرف برخی داروها
۲) نتایج منفی کاذب:
-
مراحل اولیه عفونت سل
-
سل خارج ریوی خفیف
-
نقص ایمنی شدید
-
مصرف کورتون یا شیمی‌درمانی
-
درمان ضد سل پیش از نمونه‌گیری
-
مایعات قدیمی یا نمونه ناکافی