آنتی­ژن­ها

آزمایش HLA B27:

اهمیت آنتی­ژن­ها سازگاری نسجی(Major Histocompatibility Antigens) از دیرباز در پیوند اندام‌ها  و نسوج روشن گردیده بود، اما طولی نگذشت که کارکردهای دیگر این آنتی­­­ژن­ها از جمله کاربرد آنهادر درمان سرطان­ها و پژوهش‌های متعدد تهیه واکسن­های سرطانی نیز آشکار گشت.

ما  امروزه این آنتی­­ژن­ها را به عنوان تنظیم‌کنندۀکلیۀ پاسخ­های ایمنی می­شناسیم. آنتی­ژن­های سازگاری نسجی به دو کلاس I و II تقسیم می­شوند. آنتی­ژن­های کلاس I بر سطح کلیه سلول­های هسته دار و پلاکت­ها و آنتی‌ژن‌های کلاس II فقط برسطح سلول­های متعهد ایمنی نظیر لکوسیت­ها، ماکروفاژها و سلول­های دندریتیک یافت می­شوند،  و به همین علت هم هست که ما آنتی­ژن­های یادشده را  اغلب تحت عنوان آنتی­ژن­های لکوسیت انسانی  یا (Human Leukocyte Antigen or HLA)  نیز می­شناسیم.
آنتی­ژن­های کلاس II از دو زنجیره پپتیدی آلفا که محصول ژن­های ناحیه HLA است و زنجیره بتا-2-میکروگلوبولین که توسط ژن­هایی به غیر از ژن­های HLA کد شده،ساخته می­شوند.

از کارکردهای مهم این آنتی­ژن­ها در بالین پیوستگی آلل­های این آنتی­ژن­ها با برخی از بیماری­ها است، که علاوه بر فرآهم ­آوردن راهنمایی در تشخیص، حتی در انتخاب درمان مناسب برخی ­از بیماری­ها نیز کمک ­کننده هستند.

اگر فراوانی دو آلل فرضی 1 و 2  در جمعیتی خاص را به ترتیب با f1 و f2 نشان دهیم،  احتمال حضور هم­زمان دو آلل که ما آن را  فراوانی  قابل­ انتظار(Expected frequency) می­نامیم،  از حاصل­ضرب f1  در f2 بدست می­آید. اگر فراوانی مشاهده‌شده(Observed frequency) در جمعیت بیش از مقدار قابل انتظار باشد، در اصطلاح می­گوییم بین این دو آلل پیوستگی وجود دارد. پیوستگی آنتی­ژن­های HLA با بسیاری از بیماری­ها روشن گشته است، که از آن جمله می­توان به پیوستگی بیماری آرتریت روماتوئید،دیابت نوع I و MS با آلل­های مختلف  آنتی­­ژن DRB1 اشاره کرد.

میزان  افزایش ریسک ابتلا به بیماری­هایی که با توارث HLA خاص پیوستگی دارند را  تحت عنوان نرخ احتمال (odds ratio) یا ریسک نسبی(Relative risk) می­نامیم. این میزان برای پیوستگی آلل های SE از ژن DRB1 با آرتریت روماتوئید 12% و برای هتروزایگوت 0301/0401 از همان ژن برای دیابت نوع I برابر با 35%  می باشد. قویترین پیوستگی بین ژن HLA B27 و بیماری التهابی-  اتوایمیون اسپوندیلیت آنکلیوزان(AS)  است که ریسک نسبی آن 100% است.

یعنی احتمال ابتلا به AS در افرادی که این ژن را به ارث می برند، 100 بار بیشتر از افرادی است که این ژن را ندارند.  این ژن علاوه بر پیوستگی با AS با بیماری­های   آرتریت واکنشی(Reactive Arthritis) که در صورت وجود تظاهرات پوستی و چشمی به نام سندروم ریتر (Reiter Syndrome)   نامیده می­شود و آرتریت روماتوئید جوانی(Juvenile RA) نیز همبستگی دارد.

AS بیماری التهابی ستون مهره هاست که با گذشت زمان به امتزاج استخوان­های ستون مهره­ ها می­انجامد. امتزاج استخوان ها به تغییر شکل و قوز منتهی شده که در صورت گرفتاری استخوان لگن، حتی نفس کشیدن عمیق را  هم مشکل می­کند. آرتریت واکنشی بیماریی التهابی است، که اغلب متعاقب عفونت­های کلامیدیا تراکوماتیس، کلبسیلا نومونیا، کمپیلوباکتر، E.coli، کلستریدیوم دیفیسیل، سالمونلا، شیگلا و یرسینیا بروز کرده و  استخوان­های زانو، مچ پا و پا را گرفتار می کند.

التهاب همچنین  به پوست و چشم نیز گسترش می­یابد  و باعث بروز تظاهرات التهابی پوست و چشم می­گردد. علائم آرتریت واکنشی به صورت رفت و برگشت بروز کرده و غالباً نیز بعد از 12 ماه فروکش می­کند. مبتلایان HLA B27+ پاسخ بهتری به درمان با ضدالتهاب­های غیراستروئیدی(NSAIDs)  نسبت به مبتلایان آرتریت واکنشی HLA B27- از خود نشان می­دهند.

آرتریت روماتوئید جوانی بر خلاف شکل کلاسیک RA، که اغلب زنان را در میانسالی گرفتار می­کند، مردان 20 تا 40 ساله را به ویژه متعاقب عفونت­های کلامیدیایی گرفتار ساخته که غالباً نیز Anti-CCP منفی هستند. آزمایش HLA B27 کمک زیادی به  تشخیص افراد واجد ریسک بالای ابتلا و نیز انتخاب صحیح مسیرهای پیشگیری و درمان می­کند. ما اگر چه قادر نیستیم، نقشه ژنتیکی بیمار را تغییر دهیم، ولی شناسایی ریسک فاکتور  مهمی همچون HLA B27 کمک زیادی به بیمار از نظر توصیه وی به  اجتناب از قرارگرفتن در معرض ریسک فاکتورهای محیطی نظیر دوری از عفونت­های  القاءکننده بیماری می نماید.

در حال حاضر تشخیص HLA B27 به دو روش ایمونوفلورسانس و روش ژنوتایپینگ از طریق real-time PCR صورت می­گیرد. در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی گوهردشت شناسایی آنتی ژن HLA B27 از طریق PCR صورت گرفته  که واجد مزایای زیر می باشد.

اختصاصیت تشخیصی بسیار بالا: در روش PCR برخلاف روش ایمونوفلورسانس که محصول پروتئینی ژن تشخیص داده می شود، خود ژن تشخیص داده می شود، فلذا  احتمال هیچ گونه پاسخ مثبت کاذب در اثر واکنش متقاطع  با ساب تایپ های ژن اصلی موردنظر وجود ندارد.
حساسیت بالای تشخیصی: یکی از علل شایع کاهش حساسیت یعنی افزایش موارد منفی کاذب، خطاهای پیش از آزمایش به دلیل خرابی معرف­های مورداستفاده در روش های ایمونوفلورسانس، نمونه گیری نادرست، وجود مداخله­گرها در نمونه بیمار نظیر آنتی بادی های هتروفیل(آنتی‌بادی‌ها با منشاء آنتی‌ژنیک ناشناخته علیه پروتئین‌های سایر گونه‌های جانوری) که پژوهش های مختلف حتی 40 درصد وجود آن را در نمونه ­های انسانی نشان داده است، می­باشد.

در روش های PCR علاوه بر ژن هدف، یکی از ژن های انسانی که حضور 100 درصدی در تمامی نمونه ها دارد نظیر ژن بتاگلوبین نیز به عنوان کنترل داخلی هر نمونه تشخیص داده می‌شود. عدم حضور ژن یادشده به منزله خطا در نمونه ­برداری است، و در اینصورت آزمایش به دلیل امکان وقوع خطاهای پیش از آزمایش تکرار می شود. این سازوکار از امکان کسب نتایج منفی کاذب تا حد زیادی نسبت به روش های سرولوژیک، که درآن HLA B27 براساس واکنش آنتی­ژن-آنتی­بادی تشخیص داده می­شود، می­کاهد.
ران هم زمان نمونه های کنترل مثبت و منفی در کنار نمونه های بیمار و کسب نتایج موردانتظار جهت اطمینان یافتن از عدم وقوع هرگونه خطای آزمایش

در صورت نیاز به  هر گونه راهنمایی در خصوص آزمایش تشخیص HLA B27 با شمارۀ 34409030، 34409040 و 09226574096 تماس حاصل فرمایید.